Andvari - 01.01.2019, Side 49

48 HJALTI HUGASON ANDVARI
Pétur var þó síst þeirrar skoðunar að þjóðkirkju bæri að vera gagn-
rýnislaus í garð stjórnvalda. Í hirðisbréfinu tók hann t.d. upp orð norska
biskupsins Eyvinds Berggrav (1884–1949) sem leiddi andspyrnu kirkju
sinnar gegn nasistum í síðari heimsstyrjöldinni. Berggrav leit vissu-
lega svo á að kirkjan gæti ekki staðið fyrir stjórnarbyltingu jafnvel þótt
óréttlát stjórnvöld ættu í hlut. Það væri aftur á móti „[…] jafn-skýlaus
og heilög skylda kirkjunnar að boða óréttlátum stjórnanda sannleikann
umbúðalaust eins og hann er að finna í fagnaðarerindinu og lögmálinu,
hvað sem það kostar“, eins og Pétur lagði orð hans út í hirðisbréfinu.193
Það varpar frekara ljósi á hugmyndir Péturs Sigurgeirssonar um sam-
band ríkis og kirkju að hann tók frumkvæði að undirbúningi þúsund
ára afmælis kristnitökunnar sem hófst formlega með hátíðarguðsþjón-
ustu í Þingvallakirkju í júnílok 1986. Um málið tókst náið samstarf
Alþingis og þjóðkirkjunnar með fundum biskups og forseta Alþingis
sem og forsetum beggja þingdeildanna sem þá störfuðu.194 Var Pétri
ofarlega í huga hugmynd sem nokkuð var á kreiki um þessar mundir
að reist yrði „kristnitökukirkja“ á Þingvöllum sem gæti gegnt því hlut-
verki að vera „[…] musteri friðarins og fyrirbænarstaður friðar á jörðu.“
Vísaði hann í því sambandi til hugmyndar Jóns Magnússonar (1896–
1944) skálds og fleiri frá fjórða áratug aldarinnar um að á Þingvöllum
risi veglegasta guðshús á Íslandi er bæri „[…] glöggt vitni um and-
lega og verklega menningu þjóðarinnar og ást hennar til hins heilaga
sögustaðar.“195 Þegar þessi hugmynd var reifuð var Hallgrímskirkja á
Skólavörðuhæð ekki risin og viðmiðanir aðrar en giltu á níunda ára-
tugnum þegar Pétur tók undir hugmyndina. Ekki er heldur víst að
hugmyndir hans um „musteri friðarins“ hafi verið svo hátimbraðar.
Málið komst þó svo langt að hugmyndirnar voru kynntar á Alþingi
þar sem Þorvaldur Garðar Kristjánsson (1919–2010), forseti sameinaðs
þings, kynnti hugmyndir um byggingu sem í senn hýsti þingsal fyrir
hátíðarfundi Alþingis, m.a. þingsetningu og þinglausnir, og guðsþjón-
usturými.196 Var hugmyndin sú að þannig „[…] yrði á ný Alþingi og
kirkja samofin á Þingvöllum svo sem var áður í 800 ár.“197 Eins og
mörgum er í fersku minni reyndist kristnitökuhátíðin ekki það sýni-
lega tákn um einingu kirkju og þjóðar sem vænst hafði verið. Þvert á
móti þótti hún sýna vaxandi gjá þar á milli. Þá gleðjast eflaust margir
yfir að ásýnd Þingvalla hafi ekki verið raskað með þeim hætti sem af
þessum framkvæmdum hefði leitt. Þess skal getið að 1981, skömmu
áður en Pétur tók við biskupsembættinu, hafði hann leitt hátíðahald