Andvari - 01.01.2019, Page 118

ANDVARI HJÓNAÞÁTTUR: SKÁLDIÐ OG SKASSIÐ 117
og hvimleiða yfirstétt eins og Íslendingar, jafn ófyrirleitna og fégráðuga,
jafn sneydda öllum heilbrigðum og réttlætanlegum metnaði“. Framar öllum
er Steindóri mikið í mun að halda sjálfstæði sínu og sérkennum: „Ég læt
hvorki þjóðfélagið né kvenfólkið tína mig eins og bláber og sjóða mig niður
í krukku“ (Gangvirkið, 75–76). Allt þetta minnir á hinn unga Þórberg – áður
en hann gekk í hjónaband.
Þegar Páll innir Steindór eftir námslokum við Háskóla Íslands svarar
hann: „Lokið meistaraprófi í íslenzkum fræðum? hermdi Steindór eftir mér
og vipraðist allur í framan eins og hann væri að siða óvita“ (Seiður og hélog,
143). En Páli finnst mikið til háskólanáms Steindórs koma, öfundar hann
jafnvel af stöðu hans og hefur miklar væntingar til framtíðar hans: „Eftir tíu
ár verður hann orðinn mikill lærdómsmaður, hugsaði ég, ráðsettur doktor,
virðulegur prófessor, eða kannski frægur rithöfundur, tignaður og hataður
vegna gáfna sinna og óskammfeilni“ (Gangvirkið, 71). Steindór er hins vegar
fljótur að eyða þessari tálsýn og rakkar háskólasamfélagið niður með skop-
legu og háðsku orðalagi. Hann kallar háskólann draugabæli og telur að þar
sé sköpunargáfan miklu fremur drepin niður en efld. „Af hverju er þér svona
mikið áhugamál, að ég verði lifandi draugur og andlegur geldingur á met-
tíma?“ (Seiður og hélog, 144). Í áðurnefndum fyrirlestri skrifar Einar Bragi:
„Þó að Þórbergur væri nú kominn á fertugsaldur var enn margt á huldu um
hvað úr honum ætlaði að verða. Kannski voru mestar horfur á að hann yrði
vandaður fræðaþulur sem vegna prófleysis kæmist þó ekki að við einu vís-
indastofnun landsins, heldur koðnaði niður hægt og hægt í lýjandi og stagl-
samri unglingakennslu.“28 Þetta urðu þó ekki örlög Þórbergs en hins vegar
verða þetta örlög norrænustúdentsins Steindórs Guðbrandssonar, sem endar
sem kennari í gaggó með pytlu í töskunni. Sjálfur lýsir hann því svona: „Ég
geri það fyrir vin minn skólastjórann að reyna að kenna örgustu skrælingj-
unum hjá honum einhverskonar íslenzku. Fyrirrennari minn í embættinu
brjálaðist á vorprófunum og var fluttur í böndum á Klepp, en þangað lenda
þeir allir fyrr eða síðar sem stríða við þennan skríl“ (Drekar og smáfuglar,
113). En Steindór kemur Páli á óvart síðar með því að birta ljóðaflokk sem
samanstendur af átta nafnlausum smáljóðum sem verða fljótt fræg vegna
þess að þau hneyksla. Með ljóðunum hristir Steindór rækilega upp í góð-
borgurum samfélagsins því ljóðin:
urðu brátt fræg að endemum, hneyksluðu hvern menningarvörðinn á fætur öðrum
og hrundu þeim fram á ritvöllinn gráum fyrir járnum. Prófastur nokkur, víðkunnur
fyrir hrossaprang, taldi þau gagnsýrð af uppreisnar- og upplausnaranda [...] annar
klerkur bað góðan guð að varðveita sig fyrir slíkum ljóðum. Bárður Níelsson
alþingismaður kvað ljóðin ekki vera leir heldur óþrif [...] Hagmæltur greindarbóndi
lýsti yfir því, að sum blöð og tímarit hefðu að undanförnu leyft sér að móðga heil-
brigða skynsemi lesenda sinna með því að birta svonefnd órímuð ljóð, en nú væri