Andvari - 01.01.2019, Page 159

158 GERÐUR STEINÞÓRSDÓTTIR ANDVARI
Engin lýsing er á útliti eða klæðaburði í frásögn Snorra. Það er því hugar-
flug teiknarans sem ræður. Túlkun hans á Háum vekur undrun. Hann er
dreginn fínlegum dráttum, skegglaus og skikkjulaus. Birtist Óðinn hér í
kvenmannslíki? Það var ekki óvenjulegt í heimi goðanna. Þeir gátu breytt sér
í hvað sem var. En ekkert í frásögn Snorra gefur það til kynna. Teiknarinn
setur kórónu á konungana. Gerð hennar átti eftir að hafa mikil áhrif á túlkun
sænsku fræðimannanna.
Stórveldistími Svía
Nú víkur sögunni til Svíþjóðar. Stórveldistími Svía var á 17. öld. „En í
öllu sínu veldi skorti þá mjög heimildir um forna sögu sína“, skrifar Jónas
Kristjánsson í Handritaspegli sínum.
De la Gardie vildi að Snorra-Edda yrði aðgengileg sænskum fræði-
mönnum. Hún greindi frá Gylfa Svíakonungi og þeir töldu að atburðirnir
hefðu gerst í Uppsölum. Í Prólogus Eddu eru hin heiðnu trúarbrögð rakin til
fornrar dýrkunar á náttúrunni og norrænu goðin talin afkomendur Priams
Trójukonungs sem fluttust til Norðurlanda þar sem þau voru tekin í guða-
tölu.
Sagt er að Jóni Jónssyni frá Rúgsstöðum í Eyjafirði hafi verið vísað úr
Hólaskóla. Hann tók sér far með skipi til Kaupmannahafnar til að fá leið-
réttingu mála sinna. Hann hafði með sér nokkur handrit með fornaldarsög-
um. Eitt þeirra var Gautrekssaga. Á leiðinni hertóku Svíar skipið og færðu
það til Svíþjóðar. Svíar sáu að þar var kominn maður sem þeir gætu haft
gagn af, settu hann í alþýðuskóla og árið 1662 innritaðist hann í háskól-
ann í Uppsölum, fyrstur Íslendinga. Hann tók sér ættarnafnið Rúgmann að
sænskum sið.
Sá fræðimaður sem fékk Uppsala-Eddu fyrst í hendur og sýndi henni
mestan áhuga var Olaus Verelius (1618–1682 ). Hann fékk einnig handritin
í hendur sem Jón frá Rúgsstöðum var með í farteskinu. Þegar Jón kom til
Uppsala gerðist hann aðstoðarmaður Verelius. Rektor háskólans og verndari
Verelius, Olaus Rudbeck, bjó til sérstaka prófessorsstöðu fyrir hann í forn-
fræðum, ekki síst í þeim tilgangi að skýra sögu Svíþjóðar og síðar forn-
fræðastofnun sem átti að vera miðstöð fornaldarrannsókna í Svíþjóð. Varð
Verelius forstöðumaður stofnunarinnar og Jón Rúgmann titlaður þýðandi.
Um iðju hans segir Jón Helgason að hún hafi verið fólgin í því að liðsinna
fræðimönnum í Uppsölum að skilja og skýra þær bækur íslenskar sem voru
til og greiða þannig fyrir þeim.