Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2018, Blaðsíða 64

67
bókmenntaverka vegna þess að í henni eru raktar frásagnir af atburðum og
viðburðum sem varðveitast ekki í skjalheimildum. Þess vegna hefur hún
verið nauðsynlegur þáttur í túlkun heimilda um stjórnmál í Noregi og á
Íslandi viðkomandi tveggja áratuga tímabili, en um leið gefið tækifæri til
þess að auka skilning á pólitískri framvindu. Í því samhengi draga sagan af
Björgvinjarferð Lofts og frásagnir hans sjálfs í umræddum bréfum fram
pólitíska sérstöðu áranna eftir valdatöku Eiríks konungs sem kallaður var
prestahatari.
I. Guðslög skulu ráða á Íslandi
Sögusvið Árna sögu er Ísland og Noregur á þeim tíma sem Járnsíða, krist-
inréttur Árna og Jónsbók voru til umræðu og lögtekin á Alþingi. Sagan
varpar ljósi á hlutverk Árna, sem var Skál holts bisk up 1269–1298, í hörðum
stjórnmáladeilum sem snerust að miklu leyti um hvernig völdum yrði skipt
milli ver aldarvalds og kirkjuvalds innan ríkis Noregskonungs. Sagan er
talin hafa verið rituð skömmu eftir aldamótin 1300 og er bókmenntaverk
þótt hún sé ekki skáld skap ur.3 Frá sjónarhóli sagn fræð inga er um að ræða
svokallaða samtíðarheimild því að sagan er skrif uð svo skömmu eftir að
atburðirnir sem hún segir frá áttu sér stað að þeir voru mönnum enn í
fersku minni og einhverjir höfðu jafnvel sjálfir ver ið þátttakendur í þeim.
Frásögnin af Björgvinjarferð Lofts er hluti þeirrar sögu og að sumu leyti
hápunktur hennar vegna þess hve eldfimt pólitíska ástandið var veturinn
1282–1283.
Í Árna sögu er nokkuð lagt upp úr því að tímaröð framvindunnar sé skýr
en frásögnin nær þó ekki lengra en til um 1290. Í sögunni er þess vegna
ekki sagt frá endalokum deilnanna sem ætla má að hafi staðið fram undir
miðja fjórtándu öld. Taka þarf tillit til þess að hún var skrifuð á meðan
Biskupasögur III, Íslenzk fornrit XVII, Guð rún Ása Grímsdóttir annaðist útgáfuna,
Reykjavík: Hið íslenzka fornritafélag, 1998. Þeim sem ekki leggja sig eftir rannsókn
á tungumáli eða afbrigðum handrita má benda á að textinn er auðlæsilegri í
Íslendingasagnaútgáfu Haukadalsútgáfunnar frá 1948 því að þar er stafsetning
aðgengilegri. Byskupa sögur I, Skálholtsbiskupar, Guðni Jónsson bjó til prent un ar
1948. Endurútgefið 1981: Prentverk Odds Björnssonar, Offsetmyndir sf. Einnig:
Biskupa sögur 1, ritstj. Jón Sigurðsson og Guðbrandur Vigfússon, Kaupmannahöfn:
Hið íslenska bókmenntafélag, 1858.
3 Um Árna sögu sem bókmennta- og sagnfræðirit sjá t.d. Haka Antonsson: „Árna
saga biskups as Literature and History“, The Journal of English and Germanic
Philology 116/3/2017, bls 261–285.
LOFTUR HELGASON FER TIL BJöRGVINJAR