Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2018, Blaðsíða 108

111
og einlægan guðsótta“; þvert á móti einkennist hún af eyðum, efasemdum,
hikandi orðalagi og jafnvel þversögnum. Fyrir vikið eru dagbókarskrif dóm­
arans máttlaus. Við skynjum að Eiríkur leynir fleiru milli línanna en hann
greinir frá með beinum hætti og skrif hans, jafnvel í enn ríkara mæli en
játning prestsins, eru gegnsýrð af sektarkennd. Sektarkennd dómarans er
hins vegar ólík sektarkennd prestsins, þar sem útilokað er að miðla þeirri
fyrrnefndu í samhangandi frásögn. Með vissum hætti er dagbók Eiríks enn
augljósara dæmi um falska játningu en opinber játning prestsins Sörens.
Í samanburði við máttleysislega, ósjálfráða játningu Eiríks sýnir bein­
skeytt og áhrifarík játning prestsins vel fram á hvert samband er á milli
frásagnar og sektarkenndar. Máli skiptir að við höfum aðeins aðgang
að játningu prestsins í ófullkominni endursögn dómarans. Rétt eins og
glæpamaður getur komið upp um sekt sína þegar hann reynir að setja
saman sögu sem á að sanna sakleysi hans, virðist játning dómarans, sem
hann telur vera hetjulega sjálfs­afhjúpun, í raun vera yfirklór. Með texta
dagbókarinnar kemur hann óvart upp um þá djúpstæðu sektarkennd sem
mótar alla frásögn hans. Þetta verður enn ljósara vegna þess hvernig hans
eigin játning stingur í stúf við afdráttarlausa játningu prestsins en hún
verður hið fullkomna viðmið í þessu sambandi. Blicher virðist líka benda
á þetta með öðrum hliðstæðum í sögunni, það er lýsingunni á sambandi
Eiríks við hinn slóttuga Martein brúsa.
Í fyrsta hluta sögunnar óttast Eiríkur að fjölskylda þeirra Brúsa­bræðra
ætli að hefna fyrir illa meðferð klerks á Níelsi og skrifar af því tilefni:
„Raunar má búast við, að Brúsinn sæti færis að gera upp við hann sakirnar,
en sem betur fer eru lög og réttur í landi; enginn þarf að óttast, að gengið
verði á hluta hans að ósekju.“29 Síðar, þegar Marteinn gefur í skyn að það
séu óeðlilega náin tengsl milli dómarans og hins ákærða prests, notar hann
sama orðalag: „Mér er sagt, að lög og réttur ríki í landi hér; ætti því morð­
ingja að vera hegning vís, enda þótt hann væri tengdur sjálfum stiftamt­
manninum.“30 Dómarinn er þannig tengdur með beinum hætti við þorp­
arann í sögunni með því að láta þá taka líkt til orða og lýsa áþekkri afstöðu
til réttlætisins. Báðir vitna þeir Marteinn og Eiríkur um trú sína á lög og
rétt; þannig ber dómarinn á öðrum stað „veg réttlætisins“ saman við „hlið­
argötu hlutdrægninnar“. 31
29 Sama rit, bls. 19.
30 Sama rit, bls. 26.
31 Sama rit, bls. 11.
LöG OG BóKMENNTIR Í DöNSKU SAMHENGI