Læknaneminn - 01.10.1995, Blaðsíða 34

BLOÐÞYNNING
LYF MEÐ ÁHRIF Á
BLÓÐFLÖGUR46.
Af þessum lyijum er aspirín langþekktast og
mest notað en önnur lyf hafa þó litið dagsin ljós á
seinni árum.
ASPIRÍN48 52.
VERKUNARHÁTTUR.
Verkun aspiríns á blóðflögur er nokkuð vel
þekkt og bent er á tvær ágætar yfirlitsgreinar um
það lyf48’52. Áhrif aspiríns á blóðflögur eru vegna
óendurrækrar hömlunar á starfi cýcló-oxígenasa
en það ensím breytir arakídónsýru (AA) í
prostaglandín G2 sem er forstig fyrir myndun
thromboxan A2 (TxA2 ). TxA2 er framleitt og
losað af blóðflögum vegna margvíslegra áreita
t.d. collagens, ADP og thrombíns og veldur það
þannig kekkjun blóðflagna i blóðrásinni ásamt
samdrætti í sléttum vöðvafrumum æðaþels og
magnar þannig upp ræsingu blóðflagna í myndun
„primary hemostatic plug“. Fleiri þættir hafa þó
áhrif á þetta ferli og er þáttur TxA2 einungis einn
af mörgum og hindrar aspirín því alls ekki
ræsingu blóðflagna algjörlega. Sértæk áhrif
aspiríns á blóðflögur má m.a. rekja til þess að
þær eru kjarnalausar og geta því ekki framleitt
meiri cýcló-oxígenasa í stað þess sem hamlaður
er. Aspirín dregur einnig úr myndun prost-
aglandín 12 (PGI2 ) en það efni er æðavíkkandi
og hindrar sterklega kekkjun blóðflagna og
vinnur þannig gegn TxA2 og dregur úr sega-
myndun. Það hefur sýnt sig að hærri skammta af
aspiríni þarf til að hindra myndun á PG12 en á
TxA2. Þó er ekki hægt að skilja þarna að með
ákveðinni skammtastærð en minni skammtar
hafa sennilega hagstæðari áhrif en stærri þ.e.
hamla frekar myndun á TxA2 en á PGI2.
Verkun aspiríns fæst fljótt fram og er talið að
eftir 30 mínútur eða svo hafi allar blóðflögur í
blóðrásinni komist í kynni við aspirín og gerist
það fyrst og fremst í portalblóðrásinni. Almennt
virðist aspirín frekar hafa áhrif á segamyndun í
slagæðum en í bláæðum en í fyrra tilvikinu er
þáttur blóðflagna í meingerðinni meira áberandi.
SKAMMTAR.
Enn er óvíst hvaða skammtastærð gefur besta
raun en líklegt er að það sé á bilinu 30-160 mg.
Stærri skammtar (320 mg) gætu verið hentugir í
byrjun meðferðar t.d. í kransæðastíflu og mætti
líta á þá sem hleðsluskammt. Séu notaðir
skammtar minni en 160 mg (hérlendis tíðkast að
nota 150 mg) þá eru litlar líkur á því að
aukaverkanir frá meltingarfærum eða nýrum
komi fram.
AUKAVERKANIR.
Hugsanlegar aukaverkanir aspiríns hafa
valdið mönnurn miklum heilabrotum, enda
skiljanlegt þegar litið er á hina gífurlegu notkun
aspiríns í heiminum. Enn er ekki fulljóst hvort
aspirín valdi aukinni tíðni blæðinga innan
höfuðkúpu en nokkrar rannsóknir hafa sýnt fram
á það þó ekki sé áhættan mikil og venjulega
lítilvæg rniðað við þá sjúkdóma sem reynt er að
vinna gegn. Þetta mælir þó gegn því að nota
aspirín hjá annars heilbrigðum einstaklingum
sem ekki hafa klárar ábendingar fyrir notkun
þess. Aspirín lengir blæðitíma lítið eitt og veldur
sjaldnast vandræðum hjá heilbrigðum en það ber
að hafa varann á sé það gefið dreyrasjúkum eða
fólki með sjúkdóm von Willebrands. Af
aukaverkunum aspiríns má nefna áhrif á
meltingarfæri s.s. meltingarónot, hægðatregðu og
aukna tíðni blæðinga frá meltingarvegi. Þessar
aukaverkanir virðast þó vera skammtaháðar.
Olíklegt er að skammtar minni en 160 mg hafi
miklar aukaverkanir á nýru.
26
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.