Læknaneminn - 01.10.1995, Blaðsíða 117

SJÓNBRAUTIR
mynd 1 er svarið aðeins um 4-5 |iV en það er háð
ertingartíðni að nokkru (þ.e. hversu oft mynstrinu
er víxlað á sekúndu). Einnig er það háð
dreifitíðni mynstursins og heildarbirtumagni
(16). I svarinu eru afmarkaðir póstífir og
negatífir þættir (components), fyrst negatífur sem
kallast NI, síðan pósitífur sem kallast P2, og þar
næst negatífur sem kallast N2 (sumir þykjast
greina P1 á undan Nl, en það er sennilega
missýn). Stundum eru þeir merktir í samræmi
við dvöl sína (latency), miðað við hámarkssvar í
msek. eftir umsnúning mynsturs (pattern
reversal), og kallast þá N35, P50, og N95. Enn
hafa ekki fundist neinir sjúkdómar eða aðstæður
þar sem verður breyting í dvöl þessara þátta (7).
Spenna N35 (eða Nl) er oft afar smá, og því
oftast ekki mæld, og athygli manna hefur fyrst og
fremst beinst að P50 og N95.
Nú er talið víst að P50 (eða P2) og N95 (eða
N2) eiga sér ólíkan uppruna. I fyrsta lagi hafa
áreiti mismunandi áhrif á spennu þessara þátta.
Dreifitíðni (spatial frequency) hefur mun meiri
áhrif á N95, og virðist hann „tíðnistilltur“
(frequency tuned), en ekki P50 (8). Hinsvegar er
P50 háðari ertingartíðni (temporal frequency),
þ.e. hversu oft mynstri er víxlað á sekúndu og
virðist hverfa við um 5 Hz. Við hærri ertingar-
tíðni breytist lögun svarsins og verður við 7 Hz
(14 „reversals“ á sekúndu) einna næst sínus-
bylgju að lögun, og er oft kallað „steady state“
svar. „Steady state“ svar er „tíðnisti 1 lt“ á
dreifitíðni með sama hætti og N95, og því líklegt
að við 7 Hz ertingartíðni sé PERG eingöngu N95
(8). P50 er mun háðari birtumagni en N95 eins
og sýnt er á mynd 1, þ.e. mun rneira birtumagn
þarf til að vekja P50 en N95. Það eru línuleg
tengsl milli skerpu (contrast) og heildarspennu
PERG, þ.e. spennan eykst í beinu hlutfalli við
aukna skerpu (18).
PERG OG AUGNSJÚKDÓMAR.
Ofangreind atriði og svo klínísk gögn benda
til þess að P50 og N95 eigi sér ólíkar rætur.
Holder (19) hefur sett fram þá skoðun að P50
minnki fremur sérhæft við truflanir í miðgróf
(macula), s.s í aldurstengdri hrörnun miðgrófar
(age-related macular degeneration), en N95
sérhæft við truflanir í sjóntaug. Þetta er hugmynd
sem enn þarf frekari staðfestingar en margt
styður hana, og ef hún er rétt er notagildi PERG
meir en menn ætla. Holder (19) fann dæmi um
einstaklinga með skerta sjón, suma með
greinanlegar skemmdir í miðgróf en aðra ekki og
með eðlilegt „flash“ ERG, meðan P50 í PERG
var lækkaður að spennu sérhæft. Jafnvel
heilbrigð augu í uniocular maculopathy sýndu
lækkun í P50, og bendir til að P50 sé nothæfur
sem viðvörun um truflanir í miðgróf. Það eru
ekki allar niðurstöður í samræmi við þetta (10),
kannski vegna þess sumir þessara sjúklinga eru
með truflanir í bæði sjóntaug og miðgróf.
Ef sjóntaug er skorin eða fer í sundur vegna
slyss, hverfur N95 smám saman eftir því sem
líður frá slysi, en P50 minnkar mun minna. Mikil
skrif hafa birst um PERG og gláku, og myndi
þessi grein lengjast mikið ef ætti að ræða það
allt, en svo virðist sem N95 lækki fremur íljótt
að spennu í gláku (36), þótt P2 lækki reyndar
einnig. Alla vega hafa margir fundið marktækan
mun í heildarspennu PERG í gláku á öðru auga
(uniocular glacoma) nriðað við eðlilegt auga.
„Steady state“ PERG (sem er fyrst og fremst
N95) virðist vera næmasta aðferðin við að greina
snemnra skemmdir í sjóntaug við gláku, en e.t.v
vantar fleiri athuganir á hvaða breytur í ertingu
skipta nrestu rnáli eða gefa mestan áreiðanleika
við þessa greiningu (7). Margt bendir þó til þess
að PERG geti greint skemmdir í sjóntaug í gláku
fyrr en flestar ef ekki allar aðrar aðferðir.
Svipaðar niðurstöður hafa fengist varðandi
s.k. „latt auga“ (amblyopia), en lengi var talið að
léleg sjón (visual acuity) þar væri vegna
óeðlilegra tengsla í sjónberki á þroskaskeiði (ef
ekki er gripið í taumana nægilega snemma,
þannig að barn með „amblyopia“ sé neitt til að
nota „lata“ augað með því að hylja hið eðlilega
um tíma). Þetta er aðeins að hluta rétt, því PERG
(eins og VEP) er óeðlilegt í amblyopia, fyrst og
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.
107