Læknaneminn - 01.10.1995, Page 114

SJÓNBRAUTIR
UM KLÍNÍSKA RAFLÍFEÐLISFRÆÐI SJÓNBRAUTAR: 2.
MYNSTUR-SJÓNHIMNURIT (PERG),
SVEIFLUSPENNUR (OPS),
OG SJÓNRÆNT VAKIÐ HEILARAFSVAR (VEP).
Þór Eysteinsson'og Ársæll Arnarsson1 2
INNGANGUR.
í 44. árgangi Læknanemans (12) var fjallað í
fyrri grein um raflífeðlisfræðilegar aðferðir til
þess að greina rafvirkni í litþekju (retinal
pigment epithelium) augans og fremri hluta
sjónhimnu (retina). Þessar aðferðir gefa aðeins
rnynd af starfsemi þessa fremri hluta sjónbrautar
(visual pathway), en hér verður (með eilítið
síðbúnum hætti) haldið áfram þar sem frá var
horfið og fjallað um aðferðir sem greina
starfsemi innri sjónhimnu, sjóntaugar og
sjónbarkar heilans.
INNRI SJÓNHIMNA OG
LJÓSSVÖRUN.
Sjónhimnurit (Electroretinogram, ERG) er
aðferð senr upphaflega var mótuð til þess að
greina svörun sjónhimnu við breytingum í
birtumagni. Birtumagni er þá breytt með því að
nota stutt ljósáreiti (flash) þar sem verður
samfelld aukning í birtu innan alls sjónsviðs.
Ljósnemar (photoreceptors) og taugafrumur
frenrri hluta sjónhimnu (horizontal og bipolar
frumur) sýna himnuspennubreytingar sem
svörun við þessu, sem eru stigspennur (graded
potentials), og stærð þessara spennubreytinga er
háð birtumagni áreitis. Sanra gildir um ERG sem
vakið er nreð stuttum ljósáreitum, þ.e. stærð
spennubreytinga í því er háð birtumagni. Hins
vegar þegar skráð er rafvirkni taugafruma í aftari
1 Taugalífeðlisfrœðingur, 2MA-nemi við
Lífeðlisfrœðisfofnun H.l.
hluta sjónhimnu (amacrine og ganglion frumum)
eða skráðar boðspennur frá sjóntaug, sést að
aukið birtumagn er ekki endilega heppilegasta
leiðin til að fá fram breytingar í þessari virkni
fruma þar. Dags daglega er það reyndar ekki
viðfangsefni sjónskynjunar að greina stutt
Ijósblikk í algeru myrkri
Ef sjóntaug er skorin sundur eða fer í sundur
af einhverjum sökum (traumatic optic atrophy)
þannig að ganglion frumurnar sem mynda hana
hrörna, verður lítil sem engin breyting í sjón-
himnuriti sem vakið er með stuttum ljósáreitum
(flash ERG) (17). Þetta bendir ótvírætt til þess að
þáttur ganglion fruma í ERG sé fremur lítill.
Þetta setur sjónhimnuriti nokkrar takmarkanir í
notagildi við greiningu á algengum augnsjúk-
dómum eins og gláku eða háþrýstingi i augum
(ocular hypertension) er valda truflunum í
sjóntaug, nema þegar þeir sjúkdómar eru komnir
á mjög hátt stig. Ástæðan er að fyrst verður vart
breytinga í sjóntaug vegna þrýstings á hana sem
þar með greinast ekki i ERG. Breytingar í
sjónsviðsmœlingu (perimetry) verða fyrst í gláku
eftir að um 40-50% af öllum taugasímum í
sjóntaug hafa hrörnað (26), og því er erfitt að
greina breytingar snemma með þeirri aðferð. Að
því er snertir mat á árangri af meðferð er afar
mikilvægt að geta greint breytingar í starfsemi
taugafruma sjónhimnu í gláku sem fyrst. Þess
vegna er töluverður áhugi á vænlegum aðferðum
til þess að geta greint breytingar í starfsemi
taugafruma í aftari hluta sjónhimnu, og aukin
þekking á lífeðlislegri starfsenri þessara fruma
hefur hjálpað þar nokkuð.
104
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.