Læknaneminn - 01.10.1995, Blaðsíða 29

BLÓÐÞYNNING
SKAMMTAR OG STJÓRNUN
ÞEIRRA.
Verkun heparíns á storkukerfið fæst strax eftir
gjöf þess í æð en er síðkomnari sé það gefið
undir húð en þá næst hámarksverkun eftir u.þ.b.
3 klst. og endist í 12 klst. eða lengur. Helm-
ingunartími heparíns er skammtaháður. Eftir gjöf
5000 ein. af óbrotnu heparíni í æð er meðal-
helmingunartími um 60 mínútur en þó mjög
mismunandi milli einstaklinga og fer einnig eftir
sjúkdómsástandi, t.d. losa sjúklingar með
lungnablóðrek sig hraðar við heparín úr
blóðrásinni. Vegna hættu á staðbundnum
blæðingum er óæskilegt að gefa heparín í vöðva.
Þegar heparín er gefið vegna blóðsega t.d. í
djúpvenusega þá er best að gefa það í sídreypi en
sé það gefið í endurteknum bólusum þá
snarhækkar tíðni aukaverkana.
Best er að stjórna gjöf heparíns með mælingu
á „activated prothrombin time“ (APTT) en sú
mæling metur áverkan heparíns á storkukerfið
þ.e. á thrombín, Xa, og IXa. Það hefur sýnt sig
að nái APTT að hækka í sem nemur >1.5 x
upphafs-APTT (sem mælt er við upphaf
meðferðar) innan 1 -2 daga frá byrjun, þá er lítil
hætta á því að djúpvenusegar eða lungnablóðrek
endurtaki sig.
Það þarf venjulega að gefa um 33.000 ein. af
heparíni á sólarhring til að ná APTT upp í u.þ.b.
1.5 x upphafsgiidi sé það gefið í æð en um
35.000 ein./sólarhring sé það gefið undir húð
tvisvar á dag. U.þ.b. 25% sjúklinga þurfa meira
en 35.000 ein./sólarhr. í sídreypi og einstaka
sjúklingur þarf meira en 45.000 ein. á sólarhring.
Sé lyfið gefið undir húð þá nást sambærileg áhrif
og við gjöf í æð séu nægilega stórir skammtar
notaðir. Gjöf undir húð er því oft hentug hjá
vissum hópi sjúklinga og getur stytt legutíma
þeirra verulega. Samkvæmt nýlegum rann-
sóknum þá gæti verið betra að skammta heparín í
samræmi við þyngd sjúklings50. Það virðist bæði
flýta því og tryggja betur að sjúklingar fái
tilætlaða blóðþynningu. Með þetta i huga eru
lesendur hvattir til að kynna sér leiðbeiningar
þess efnis og er þá sérstaklega bent á „Leið-
beiningar um fulla blóðþynningu með óbrotnu
heparíni fyrir lækna Landspítalans“ sem
rannsóknastofa Landspítalans í blóðmeinafræði
gafút í nóvember 1994.
Áður en heparín er gefið skal mæla APTT,
PT, blóðhag og telja blóðflögur.
Heparín má ekki gefa í dreypi með öðrum
lyfjum.
AUKAVERKANIR HEPARÍNS.
1. Blœðinear.Ýmsir þættir hafa áhrif á
blæðingar af völdum heparíns og má þar nefna
skammtastærð, svar sjúklings við heparíni (metið
með APTT), aðferð við gjöf (varast endurtekna
bólusa) og þættir tengdir sjúklingi sjálfum t.d.
undirliggjandi sjúkdómar. Einnig má nefna þætti
eins og mikla áfengisneyslu, blóðflögufæð,
segaleysandi ástand (t.d. eftirgjöf streptókínasa)
og aðra blæðingarsjúkdóma. Aspirín eykur á
blæðingarhættu en það er ekki mikil aukning séu
notaðir venjulegir skammtar heparíns og ætti því
óhikað að nota þessi lyf saman þar sem það á við
t.d. í óstöðugri hjartaöng. Skv. einni rannsókn var
hætta á meiriháttar blæðingum vegna
heparínmeðferðar um 0,8% á hvern dag
meðferðarinnar39.
2. Blóðflögufæð4'15'68. Algengi þessarar auka-
verkunar er ekki með öllu ljóst en líklegt er að
það sé á bilinu 1-3%. Þessari aukaverkun hefur
einnig verið lýst eftir notkun léttheparína þó það
sé sennilega fátíðara en af völdum óbrotins
heparíns63. Vegna þessarar aukaverkunar er rétt
að mæla blóðflögur (blóðhag) við upphaf
meðferðar, næstu 3 daga og svo á þriggja daga
fresti. Þessari blóðflögufæð má skipta í 2 gerðir.
Gerð 1. Líklegt er að heparín valdi kekkjun
blóðflaga in vivo sem leiðir til þess að kekkirnir
eru hreinsaðir út í milta og/eða af átfrumum i
reticuloendothelial kerfinu. Þetta er venjulega
frekar væg blóðflögufæð sem á sér stað á fyrstu
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.
23