Læknaneminn - 01.10.1995, Blaðsíða 137

ABSTRAKTAR
BRCA2 - ÆTTGENGT ÁHÆTTUGEN
BRJÓSTAKRABBAMEINS:
Horfur sjúklinga og líffrœðileg hegóun œxla.
Ingveldur Birna Biörnsciótlir* 1.
2Helgi Sigurðsson, 2Valgarður Egilsson, 2Rósa Björk Barkardóttir,
3Bjarni A. Agnarsson, 3Jón Gunnlaugur Jónasson.
2Krabbameinslækningadeild Landspítalans,
SRannsóknastofa Háskólans í Meinafrœði.
Inngangur: Brjóstakrabbamein er algengasta krabbamein
íslenskra kvenna og um tíunda hver kona má búast við að fá
sjúkdóminn. Brjóstakrabbamein kemur fyrir hjá báðum kynjum, en er
um hundrað sinnum algengara hjá konum en körlum. Tíðni
brjóstakrabbameins er mjög há í vissum ættum, en um það bil 20%
brjóstakrabbameinssjúklinga gefa upp ijölskyldusögu og að minnsta
kosti 5% eru taldir bera arfgengan þátt sjúkdómsins.
Árið 1990 var brjóstakrabbameinsgenið BRCAl staðsett á lengri
armi litnings númer 17 og sýna um 45% brjóstakrabbameinsfjölskyldna
tengsl við þetta áhættugen. Á síðasta ári var annað áhættugen
brjóstakrabbameins, BRCA2, staðsett á lengri armi litnings númer 13
og er tíöni þess talin svipuö og BRCA1.
Tilgangur rannsóknarinnar var annars vegar að athuga hvort
líffræðileg hegðun æxla brjóstakrabbameinssjúklinga sem bera
stökkbreytt BRCA2 gen sé ólík hegöun brjóstakrabbameina almennt,
og hins vegar að athuga hvort horfur þessara sjúklinga séu aðrar.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin nær til 43 brjósta-
krabbameinssjúklinga úr 5 íslenskum ættum sem allir bera stökkbreytt
BRCA2 gen, en viðmiðunarhópurinn samanstendur af öllum sjúklingum
sem greindust með sjúkdóminn á árununi 1981-84. Við greiningu var
miðtölualdur sjúklinganna í BRCA2 rannsóknarhópnum 46 ár,
samanborið við 62 ár hjá viðmiðunarhópnum (p<0,0001).
Niðurstöður: Meginniðurstöður okkar eru þær að líffræðileg
hegðun æxla sjúklinga í BRCA2 hópnum er verri en almennt gerist hjá
sjúklingum með brjóstakrabbamein á sambærilegum aldri. Æxlin í
BRCA2 hópnum eru oftar með hormónaviðtaka og þá sérstaklega fyrir
estrógeni (p<0,0001). Engu að síður er frumusérhæfingin að öðru leyti
greinilega verri hjá BRCA2 hópnum, sem endurspeglast með marktækt
verri æxlisgráðu (p=0,02) og mun hærra hlutfalli æxlisfruma í skiptingu
(p=0,006). Einnig kom í ljós að horfur sjúklinga sem bera stökkbreytt
BRCA2 gen eru marktækt verri en gengur og gerist hjá sjúklingum með
brjóstakrabbamein (p=0,01) og eru um 50% meiri líkur á því að þeir
látist af völdum sjúkdómsins. Niðurstöður okkar sýna cinnig að þær
konur sem tóku getnaðarvarnapillu fyrir fæðingu fyrsta barns greindust
að jafnaði með sjúkdóminn um 10 árurn fyrr en ella (p=0,04).
Efnisskil: Niðurstöður okkar eru fyrstu upplýsingarnar sem birtar
eru um horfur sjúklinga og líffræðilega hegðun æxla í tengslum við
áhættugenið BRCA2, og geta vonandi nýst til ráðgjafar og jafnvel
fyrirbyggjandi aðgerða.Myelopathiur:
KRABBAMEIN í BLÖÐRUHÁLSKIRTLI: HEFUR
SJÚKDÓMURINN BREYST?
Jóm Tómasson-.
Eiríkur Jónsson2, Hrafn Tulinius3
og Laufey Tryggvadóttir4
1 LHÍ, 2Skurðdeild Bsp., 3Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
íslands.
Inngangur: Krabbamein í blöðruhálskirtli er algengasta
krabbamein hjá íslenskum karlmönnum. Oftast veldur það engum
cinkennum og greinist ekki nema við TURP aðgerð (stig A) eða
krufningu. Krabbamein á stigi A-1 (huldumein) er í litlu magni og af
lágri gráðu. Það er oftast meinlítið og þarfnast ekki meðferðar. Stig A-
2 krabbamein er hins vegar útbreiddara í kirtlinum, niinna þroskað og
hefur í för með sér lakari horfur fyrir sjúklinginn. Krabbamein af stigi B
er þreifanlegt sem staðbundinn æxlishnútur en krabbamein af stigi C er
vaxið út fyrir kirtilinn. Finnist meinvörp í eitlum, beinum eða
mjúkvefjum er æxlið komiö á stig D. Sé sjúkdómurinn á stigi A cða B
telst hann vera staöbundinn, en útbreiddur, ef hann er á stigi C eða D. Á
síðustu 40 árum hefur aldursstaðlaö nýgengi sjúkdómsins á íslandi
fjórfaldast (úr 15 í 60 tilfelli/100 þús. karla/ári miðað við heimsstaðal)
meðan dánartíðni hefur Rimlega tvöfaldast (úr 8 í 19 dauðsföll/100 þús.
karla/ári)). Hvernig stendur á þessu? Er þetta raunveruleg aukning á
tíðni sjúkdómsins? Er verið að greina fleiri huldumein (stig A) eða
hefur bætt greiningartækni haft áhrif á nýgengi? Til að meta þetta voru
bornir saman tveir hópar sjúklinga sem greindust meö krabbamein í
blöðruhálskirtli með 10 ára millibili.
Efniviður og aðfcrðir: Til rannsóknar voru allir karlmenn sem
greindust lifandi meö kirtilfrumukrabbamein (adenocarcinoma) í
blöðruhálskirtli árin 1983 ( 77 menn) og 1993 (109 menn). Upplýsingar
fengust hjá : Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags íslands, R.H. í
meinafræði, úr sjúkraskýrslum og læknabréfum, hjá ísótópa- og
röntgendcildum, rannsóknarstofum í blóömeinafræði og hjá
sérfræðingum í þvagfæraskurðlækningum.
Niðurstöður: Sjúkdómseinkenni sem leiddu til greiningar eru
óbreytt. Hins vegar hefur rannsóknaraðferðum fleygt fram á síðustu 10
árum með tilkomu PSA (prostata specific antigen), bættri sýnatöku
(transrectal nálarsýnum) og framför í myndgreiningu (t.d. transrectal
ultrasonography (TRUS) ). Sjúklingar greinast yngri en fyrr (ekki
marktækt). Hlutfall þeirra sem greinast með staðbundinn sjúkdóm hefur
aukist frá því 1983. Það er vegna fimmfaldrar aukningar á stig B
krabbamcinum, sjá niynd 1.
□ 1983 ■1993
45
Sjúkdómsstig
Efnisskil: Tíðni huldumeina (stig A) er óbreytt og skýrir ekki vöxt
á nýgengi. í ljósi þess að dánartíðni hefur tvöfaldast á síðustu Qörtíu
árum hefur sjálfsagt orðið einhver raunveruleg aukning á tíðni eða
framsækni sjúkdómsins. Sú aukning dugir þó ekki til aö skýra
fimmfalda aukningu B stigs krabbameina yfir tíu ára tímabil.
Nærtækari skýring er bætt greining. Hækkun á PSA hvetur menn til að
leita bctur og finna jafnvel hnúta sem hefðu að öðrum kosti ekki greinst.
TRUS leyfir myndgreiningu blöðruhálskirtils og hjálpar við sýnatöku.
Aukið nýgengi á síðustu 10 árum virðist því að mestu vera afleiðing af
lækkuðum greiningarþröskuldi.
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.
127