Læknaneminn - 01.10.1995, Blaðsíða 118

SJÓNBRAUTIR
fremst N95, meðan a- og b-bylgjur og sveiflu-
spennur ERG eru eðlilegar (39). Vandinn er ekki
í fremri hluta augans heldur sjóntaug og sjón-
berki. Arden og Wooding (1) gerðu mjög at-
hyglisverða athugun á 65 börnum með
amblyopia sem sum (12) komu til mælinga á
PERG sama dag og lappi var tekin af eðlilega
auganu vegna meðferðar. Þau rnældu hlutfallið
milli spennu PERG milli augna (amblyopia-
/normal) og fundu að þau börn sem voru að
koma úr þessari meðferð höfðu hlutfallið 1 og
sum jafnvel hærra! Þau sem höfðu ekki fengið
meðferð eða hún ekki skilað árangri höfðu
hlutfall langt fyrir neðan 1. Lengri athugun á
þeim 12 sem voru að koma úr meðferð sýndi að
þau börn sem héldu eðlilegri sjón (acuity) höfðu
áfram hlutfallið 1 en hin sem sjón versnaði hjá
fóru niður fyrir 1 í hlutfalli PERG milli augna.
Þetta bendir til að þroski sjóntaugar er mikil-
vægur í þessari nreðferð við amblyopia, og að
hægt er að nota PERG til að sjá plastískar
breytingar við þroska sjóntauga. Þeim lesendum
sem fýsir að vita meira um klínískt notagildi
PERG er vísað í ágæta yfirlitsgrein þeirra
Berninger og Arden (7) um mynstur-
sjónhimnurit.
SVEIFLUSPENNUR
(OSCILLATORY POTENTIALS).
Þegar sjónhimnurit er vakið með stuttum
Ijósáreitum er stundum hægt að greina einskonar
aukasveiflur í b-bylgju. Þetta er háð þáttunr eins
og birtumagni ertingar og aðlögun að ljósi og
rökkri, og greinist stundum illa nema reynt sé að
vekja þær með sérstökum aðferðum. Hentugasta
leiðin er að breyta bandvídd skráningarmagn-
arans þannig að notuð er riðstraumsskráning með
þrengra tíðnisvið en venja er. Oftast er notuð
bandvídd á bilinu 1-1000 Hz þegar tekið er
klínískt sjónhimnurit. Sést þá greinileg a- og b-
bylgja. Efþessi bandvídd er þrengd í 100-1000
Hz og notuð meiri mögnun en við venjulega töku
ERG minnkar b-bylgja í nánast ekkert enda er
grunntíðni hennar um 6 Hz, og einnig minnkar
a-bylgja. Með þessari aðferð sjást þá hins vegar
4-5 spennubreytingar í ERG senr við leyfum
okkur að kalla á íslensku sveifluspennur (oscilla-
tory potentials).
Talið er að þessar sveifluspennur eigi sér
uppruna í virkni fruma í innri hluta sjónhimnu,
og þá líklega sérhæfðri gerð af amacrine frumum
er losa taugaboðefnið dopamine og etv. fleiri
gerðum amacrine fruma (34). Ekki hefur þó
fengist afgerandi staðfesting á því atriði, en flest
bendir til þess að „uppspretta“ þessara spennu-
breytinga sé ekki að finna hjá ljósnemum,
horizontal frunuim, ganglion frumum eða Miiller
frumum. Ekki hefur hins vegar tekist að útiloka
amacrine eða bipolar frumur. Ymis tauga-
boðefni, sérstaklega hamlandi boðefni eins og
GABA, glycine, og dopamine, hafa áhrif á
svefluspennur við lágan styrk (34,40). Líklegt er
að þessi efni verki þá á þær taugafrumur sem eru
uppspretta svefluspenna, og menn hafa sett fram
tilgátur um „uppsprettur“ út frá verkan þessara
boðefna. Vandinn er hins vegar sá að þessi
taugaboðefni eru ekki mjög sérhæfð og losuð um
taugafrumumót milli margra tegunda taugafruma
í sjónhimnu. Mestur styrkur þeirra og staðsetning
er þó í amacrine frumum (11) og því hafa rnenn
eðlilega beint sjónum að þessum frumum sem
mögulegri uppsprettu sveifluspenna. Vitað er að
amacrine frumur losa t.d. taugaboðefnið GABA
á hvor aðra (feedforward) en einnig á tvískauta-
frumur með afturkasti (feedback). Því eru báðar
gerðir fruma hugsanlegar uppsprettur
sveifluspenna, og verkan GABA getur því ekki
skorið úr um þetta atriði.
Hinsvegar eru a.m.k þrjár gerðir af viðtökum
(receptors) fyrir GABA í sjónhimnu, kallaðir
GABAa, GABAb og GABAc viðtakar. Dreifing
þeirra er nokkuð sérhæfð, og því hægt að nota
sérhæfða hamlara og örvandi efni (agonists) til
að verka á þessa viðtaka. Talið er, út frá raflíf-
eðlisfræðilegum niðurstöðum (innanfrumu-
skráningum, bútþvingun(patch clamping)) að
GABAa viðtakar séu á horizontal, bipolar og
108
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.