Læknaneminn - 01.10.1995, Blaðsíða 91

BÁG STAÐA GEÐLÆKNISÞJÓNUSTU
FYRIR BÖRN OG UNGLINGA Á ÍSLANDI
Valgerður Baldursdóttir
Geðlæknisþjónusta fyrir börn og unglinga er í
alvarlegri þjónustukreppu á Islandi. Sú kreppa
hefur verið að myndast á 25 ára starfstíma Barna-
og unglingageðdeildar Landspítalans (BUGL).
Að mínu áliti ber enginn persónulega ábyrgð á
þessum aðstæðum eins og þær eru í dag, heldur
tel ég að fjölmargir þættir hafi lagst á eitt til að
harnla framgangi þessarar þjónustu. Efst trjónar
heilbrigðisráðherra og ráðuneyti hans sem ber
ábyrgð á allri heilbrigðisþjónustunni. Þar á bæ
hefur alls ekki verið til sú yfirsýn á þennan hluta
heilbrigðisþjónustunnar sem eðlileg væri. í gegn-
um árin hafa farið til stjórnvalda fjölmörg erindi
frá stofnuninni, þar sem óskað er eftir styrkingu á
þjónustunni, án nokkurra viðbragða.
Aður en Barna- og unglingageðdeildin var
sett á laggirnar hafði verið stofnuð Forvarnar-
deild á Heilsuverndarstöð Reykjavíkur, sem
ætlað var að vinna að forvörnum til styrkingar
andlegu heilbrigði barna. Til þessarar deildar var
leitað tneð mjög veik börn, sem hún hafði engin
tök á að sinna. Leit svo út sem fjölmörg börn
væru í samfélaginu sem þyrftu langtímavistun og
meðferð vegna alvarlegra geðrænna vandkvæða,
og leiddi það með öðru til stofnunar Barna- og
unglingageðdeildar. Yfirlæknir Geðdeildar Land-
spítala var meðal frumkvöðla stofnunarinnar og
lá því e.t.v. beint við að hún tengdist Landspítala-
num. í dag stendur þessi sérgrein sem ein skor af
fimm innan Geðdeildarinnar. Fjárhagsleg stjórn-
un er í höndum yfirlæknis Geðdeildanna. Þetta
þýðir að barnageðlækningar þurfa að berjast um
bitann við tjórar skorir fullorðinsgeðlækninga.
Höfundur er yfirlœknir
Barna- og unglingageðdeildar Landspítalans.
Staða barnageðlækninganna er táknræn fyrir
stöðu barna í samfélaginu, þar sem tilfinninga-
legar þarfir þeirra fara ekki hátt. Sá sem ekki
getur barist fyrir sínu, þarf sterka málssvara eins
og aðrir hópar sem eru ekki virkir í „þjóðar-
framleiðslunni“. Af skjólstæðingum stofnunar-
innar hafa aðeins orðið til foreldrafélög fyrir
einhverf börn og misþroska. Það sem greinir
þessa hópa frá flestum öðrum sem við sinnum,
er að orsaka ástandsins er að leita að stórum
hluta í líffræðilegum grunni. Afleiðingin er
fötlun, sem fylgir barninu alla tíð. Ég tel að það
tengist líffræðilegum orsakaþætti og varanleika
kvillans, að foreldrar þessara barna hafa tekið
höndum saman. Aðrir foreldrar eiga erfitt með
að ræða viðkvæm mál barna sinna. En baráttan
er erfið og það má ekki gerast að það sé
einkamál foreldra að berjast fyrir réttindum
barna. Óneitanlega hefur of lítið heyrst á opin-
berum vettvangi frá fagfólki sem hefur með börn
að gera, en þar á ég við allt fagfólk sem kemur
að börnum og tjölskyldum, allt frá leikskóla-
kennurum til barnageðlækna. Maður spyr sig
hvort þeir sem helga börnum krafta sína séu
kannski eins og börnin, hljóðlátur hópur og lítið
fyrir að mæla svo hátt að heyrist i? Eða er ekki
vettvangur skoðanamyndunar og þrýstings í
okkar samfélagi á vettvangi fjölmiðla? Ef fram-
þróun heilbrigðiskerfisins og samfélagsins yfir-
leitt byggist á þrýstingi frá einstökum sterkum
hópum, hvers eiga börn þá að gjalda ?
Gera má ráð fyrir að í samfélaginu ríki ákveð-
in þjónustuþörf á sviði barnageðlækninga sem
ekki hefur verið brugðist við sem skyldi undan-
farna áratugi. En hvaða afleiðingar hafa dræm
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.
81