Úrval - 01.06.1966, Blaðsíða 26

Iífelld endurnýjun er ein-
I kenni bókmentanna, án end-
urnýjunar væri engar bók-
menntir. Eitt slíkt endurnýjunar-
tímabil hófst í enskum bókmennt-
um á áttunda tug síðustu aldar,
þegar skáld og rithöfundar tóku
að kanna nýjar leiðir. Höfundar eins
og Hardy, Stevenson, Wilde, Wells,
Kipling, Henry James, Bennet og
E.M. Forster lögðu allir sinn skerf
til þessarar endursköpunar, en hún
hafði runnið sitt skeið að mestu
þegar fyrri heimsstyrjöldin skall
á.
Upp úr hörmungum styrjaldar-
innar spruttu hinar svokölluðu
„stríðsbókmenntir“. Breytingarinn-
ar varð fyrst vart í Ijóðagerðinni.
Skáldin ortu í fyrstu eldheit ætt-
jarðarkvæði, en smám saman fer
beiskja og vonleysi að einkenna
verk þeirra. Skáldsagan tekur líka
breytingum, ekki sízt fyrir áhrif
kenninga Freuds um dulvitundina
og þátt hennar í öllu lífi manns-
ins.
James Joyce var einn þeirra rit-
höfunda, sem sætti sig ekki við
troðnar slóðir, heldur fór sínar
eigin götur í leit sinni að nýrri
opinberun á sviði bókmenntanna.
Hann hélt því fram, að tungumál
væri tæki, sem hugur mannsins
gæti ekki án verið, og hann komst
að þeirri niðurstöðu, að það gæti,
með tilveru sinni einni saman, leitt
í ljós þann óróa og ringulreið, sem
lægi að baki hinu meðvitaða, talaða
orði. Þetta var meginregla, sem
átti við um alla. Hann var þeirrar
24
100 Great Lives.