Úrval - 01.06.1966, Blaðsíða 126

124
séu í hverri húsasamstæðu. Vinsæl-
asta útvarpsefnið á þessu eylandi,
er lestur Eddanna og Sagnanna, en
það eru sögur færðar í letur á 12.
og 14. öld.
Þetta eru sögur um ágæti fyrstu
landnemanna, skapfestu þeirra og
aðrar dyggðir, einnig hetju- og
goðasögur.
Það verður ekki ofsögum af því
sagt, að menningin njóti almennrar
hylli á íslandi. Málarar, rithöfund-
ar og tónskáld eyjarskeggja eru
launaðir af ríkinu. Þjóðin öll leggst
á eitt við að standa strauminn af
óperuflutningi og tvær sinfóníu-
hljómsveitir eru þarna starfandi,
svo og þjóðleikhús. Ballettflokkar
frá Rússlandi, Danmörku og Eng-
landi sýna að staðaldri í Reykja-
vík.
FROST OG FUNI
ísland er ekki gamalt land, ef
miðað er við tímatal jarðfræðinnar.
Því hefur skotið upp úr djúpum
hafsins fyrir 60 milljónum ára af-
völdum mikils eldgoss, og er það
þannig yngsta land veraldar af þeim,
sem lönd geta kallazt. Hraun og
aska frá áframhaldandi eldgosum,
hefur síaukið stærðina, sem í dag
er 39.800 fermílur og enn er eyjan
að stækka.
Sífellt bólar á nýjum eldfjöllum.
Það síðasta er Surtsey við suður-
strönd landsins. Að morgni þess 14.
nóv. 1963, lagði reyk upp af haf-
fletinum, og nærstaddir fiskimenn
héldu að þarna væri skip að brenna
Þegar þeir komu á staðinn,
reyndist vera þarna sjóðandi hver.
Nóttina eftir hafði kolsvartur drang-
ÚRVAL
ur risið upp úr öldunum og náði
30 fet yfir hafflötinn.
Gufa, sem myndaðist, þegar kald-
ur sjórinn og glóandi eldfjallið
mættust, orsakaði tíðar sprengingar,
og stærðar björg af glóandi hrauni
flugu í loft upp og féllu á ný í
sjóinn.
Vegna hins öra uppstreymis,
spunnust upp eldsúlur í reykjarkaf-
inu. Mánuðum saman vall glóandi
hraunið út yfir gígbarmana, og þeg-
ar ég flaug yfir gosstöðvarnar hálfu
öðru ári, eftir að Surtur skaut upp
kollinum með hamförum, var þetta
nýja eyland orðið míla að flatar-
máli. Gígurinn sjálfur hafði nú ró-
azt, en reykurinn úr smærri fylgi-
fiskum hans, sem voru þarna í
kringum hann kraumandi, lagði í
loft upp og sást hann úr Reykja-
vík, sem er í 75 mílna fjarlægð.
Þó að hverir landsins geti ekki
sýnt eins stórkostlegan sprengju-
sjónleik og eldfjöllin, eru þeir ekki
til að spauga með. Það spýtist úr
þeim gufan hvar sem er um eyj-
una líkt og risastórum tekötlum.
Útlendir gestir í Reykjavík eru oft
furðulostnir, þegar gufan spýtist upp
við fætur þeirra, á óbyggðum svæð-
um. íbúarnir á norðanverðu Islandi
hafa svo árum skiptir bakað brauð
sitt og soðið kartöflur sínar í brenni-
steinshverum við húsvegginn.
Frægastur allra íslenzkra hvera,
er „Stóri Geysir", en af honum
draga allir hans líkar nafn hér og
þar um heiminn. Geysir er duttl-
ungafullur og anzar því ekki tíma-
töflu ferðahandbókarinnar. Leið-
sögumenn hafa því gripið til þess
ráðs, að fleygja sápu í skálina.