Úrval - 01.06.1966, Blaðsíða 33

NEÐANJARÐARHRYGGURINN í ATLANTSHAFI
31
leiðingum. Mestur hluti hins mis-
hcEðótta neðansjávarhryggs liggur
á 1000 til 1500 faðma dýpi.
Einstaka sinnum skýtur hann upp
kryppu upp úr sjólokunum og
myndar eyjar, eins og til dæmis
ísland, sem er á norður enda hryggs-
ins, Azoreyjar, St. Paul klettinn, í
nánd við miðjarðarlínuna og síðan
Ascension eyjuna, Tristan da Cunda
og Bouveeyju við suður endann eða
á 55°s.br. Hæsti tindur hryggsins er
fjallið Mt. Pico á Azoreyjum, en
það rís 27.500 fet frá rótum þess í
sjó niðri, en 7615 fet yfir sjávarmál.
Stærsta gjáin og sú athyglisverð-
asta er svo kölluð Romanchegjá, sem
dregur nafn sitt af frönsku rann-
sóknarskipi, sem fann gjána 1883.
Þessi gjá er 70 mílna löng og dýpt
hennar hvorki meira né minna en
4000 faðmar. Það er einkennilegt
við þessa gjá fyrir utan stærð henn-
ar, að hún er ekki tengd nokkru
meginlandi. En flestar hinna stærri
gjáa í hryggnum eru annað tveggja
tangd meginlöndum eins og til dæm-
is Atacomagjáin út úr vestur strönd
Suður-Ameríku, ellegar þær eru þá
tengdar eyja hrygg, eins og Mari-
anagjáin í Kyrrahafinu, en þar hef-
ur mælzt mest dýpi í úthöfunum.
Þessi neðansjávar fjallgarður, sem
liggur þarna undir yfirborði At-
lantshafsins og er nú kannski ekki
bráðhættulegur siglingum á næst-
unni þar sem hann er víðast hvar
1000 faðma undir sjávarmáli, eins
og áður segir — hann líkist að flestu
fjallgörðum þurrlendisins. Þarna
eru fjöll og dalir, gjár og háslétt-
ur. Sitt hvorum megin hryggsins og
við rætur hlíða hans, eru lægðir í
lögun eins og trog og eru þau 3000
faðma djúp. Þessi hliðartrog eru
hólfuð í sundur af smáhryggjum
sem ganga út frá aðalhryggnum og
þannig myndast margar smærri
skálar inni í trogunum. Skörð eru
einnig í þessa smáhrygg'i suma og
mynda þáu eins konar göng milli
skálanna.
Norður endi Mið-Atlantshafs-
hryggsins endar í breiðum hrygg,
sem tengir saman meginlönd Evrópu
og Norður-Ameríku. Þessi hryggur
er nefndur Símahásléttan og á hon-
um eru Shetlandseyjar, Færeyjar,
ísland og Grænland. Það er tiltölu-
lega grunnt á þessum hrygg, þann-
ig að sjórinn við botninn í skálinni
fyrir norðan hann, Heimsskauta-
skálinni, getur ekki blandazt sjón-
um í Atlantshafinu sunnan Síma-
hásléttunnar. Þessu er öfugt farið
að sunnan verðunni. Þar getur botn-
sjórinn í Suðuríshafinu blandazt ó-
hindrað sjónum í Atlantshafinu fyr-
ir norðan, og á það einkum við um
syðri skálina í vestra troginu. Það
sem einkum gerir mun sjávarins
er hiti og selta. A þeim stöðum þar
sem yfirborð sjávar er kalt og þá
sérstaklega, ef það er einnig mjög
salt, þá sekkur yfirborðssjórinn nið-
ur og myndar þannig lóðrétta rás
eða skiptingu sjávarins. Sjórinn
skiptist í lög eftir þéttleika sínum,
og þéttasta vatnið er þar sem dýpst
er og myndast á köldum breiddar-
gráðum.
Sjófræðingar geta með því að
mæla hita-, seltu- og súrefnismagn
sjávar ákvarðað af hvaða dýpi sýn-
ishornið er og þetta gerir mönnum
fært að fylgjast með hringrás sjá-