Úrval - 01.06.1966, Blaðsíða 27

JAMES JOYCE
25
skoðunar, að ef hægt væri að skrá
allar hugsanir eins manns í einn
dag eins og þær kæmu fyrst upp í
huga hans, mundi athugun á niður-
stöðunni gefa til kynna þá huldu
starfsemi, sem stjórnaði athöfnum
manna. Hann gerði þessa tilraun í
sérstæðri bók, Ulysses, sem kom út
á árunum 1918—22.
Ulysses er ekki aðeins eitt sér-
kennilegasta rit enskra bókmennta-
heldur á það vart sinn líka í öllum
heimsbókmenntunum. Verkið, verð-
ur að teljast velheppnað frá bók-
menntalegu sjónarmiði og ná þeim
tilgangi, sem til var ætlazt á því
sviði. Hinsvegar eru skiptar skoð-
anir um það, hvort Jayce hafi tek-
izt með bók sinni að svipta hul-
unni af leyndardómum mannshug-
arins. Enda þótt frægð Joyces bygg-
ist einkum á þessari bók hans,
skrifaði hann margt annað athyglis-
vert.
James Joyce fæddist í Dublin á
frlandi 2. febrúar 1882 og var elztur
tíu systkyna. Foreldrar hans voru
John Joyce og Mary Murray.
f skáldsögunni, A Portrait oj the
Artist as a Young Man, sem er
hálfgerð sjálfsævisaga höfundarins,
lýsir söguhetjan Stefán Dedalus,
(Joyce) föður sínum sem „lækna-
stúdent, róðrarkappa, tenórsöngv-
ara, leikara, pólitískum æsinga-
manni, drykkjumanni, skattheimtu-
manni, bruggara, gjaldþrota heið-
ursmanni og manni, sem kunni að
segja sögur og var stoltur of for-
tíð sinni.“ Þessi lýsing á vel við
John Joyce, sem var gáfaður en
kærulaus maður, sem hlóð niðuj-
börnum og safnaði skuldum eins og
hann ætti lífið að leysa.
Joycefjölskyldan bjó í Dublin eða
úthverfum hennar og var stöðugt
að flytja úr einni íbúðinni í aðra.
Þegar James Joyce var á sjöunda
árinu, var honum komið í heima-
vistarskóia, sem Jesúítar ráku.
Honum gekk námið illa í fyrstu,
en brátt sótti hann í sig veðrið og
var álitinn efnilegasti nemandi.
Árið 1890 missti John Joyce stöðu
sína sem skattheimtumaður og var
settur á eftirlaun, aðeins fjörutíu
og tveggja ára gamall. Varð nú
hart í búi og fjárhagurinn að lok-
um svo erfiður, að James var tekinn
úr skólanum í júní 1891. Með að-
stoð áhrifamikils Jesúíta tókst þó
að koma honum í annan skóla í
Dublin, þar sem kennslan var ó-
keypis, en þá brá svo við, að dreng-
urinn virtist missa allan áhuga á
öðrum námsgreinum en ensku og
útlendum tungumálum. í lokapróf-
inu stóð hann sig illa í öllu nema
enskri ritgerð, en hún þótti svo
góð, að hann fékk 4 sterlingspund
í verðlaun og kennarinn lét þau
orð falla, að hún væri vel birtingar-
hæf.
Joyce fór síðan í menntaskóla og
las ensku sem aðalnámsgrein og
kynnti sér auk þess franskar og
ítalskar bókmenntir. Árið 1900
skrifaði hann grein um Ibsen í
tímaritið Fortnightly Review, og
fékk að launum þakkarbréf frá
hinum norska snillingi.
Joyce útskrifaðist úr menntaskól-
anum árið 1902, og þar sem hann
hafði lengi velt fyrir sér þeim
möguleika að ve(rða læknir, lért
hann skrá sig sem nemanda við