Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Blaðsíða 4

3
þjóða í Noröurálfu þektu og notuöu,
og engin þjóðanna hafði týnt niður
að nota nema vjer.
Meö öðrum oröum: A8 því er
snertir flutninga á landi stóöum vjer
áriS 1874 hjer um bil á steinaldar-
menningarstigi. Hve mörgum árum
vjer vorum á eftir samtiöarþjóSum
vorum veröur aldrei sagt. Þaö eitt er
víst, aö þau ár eru fleiri en almanakiö
telur frá sköpun veraldar.
Vel mætti nefna annaö dæmi upp
á þessa átakanlegu kyrstöSu í verkleg-
um efnum. ÞaS er hin innlenda húsa-
gerö. Jeg tala ekki um kóngsverslun-
arhúsin eSa önnur slík, sem erlendir
drotnar höfSu reist hjer, og ekki held-
ur um slík alveg einstök dæmi inn-
lendrar framtakssemi sem ViSeyjar-
stofu, heldur á jeg viS húsagerS al-
þýöu. Hver var framförin þar, frá
landnámstíö? Jú, menn höfSu tek-
iö þá nýbreytni upp, aö hafa gler í
gluggum. Þar meS held jeg aö fram-
farirnar í þeirri grein fram aö 1874
sjeu upp taldar, en afturförin, sem
oröiS hafSi á ýmsa lund, ótalin. En
hvaS leiö þessu hjá öörum þjóöum?
Yfirleitt fyrir löngu lokiö viS aS
byggja varanleg hús yfir öll landanna
börn, hús, sem aldrei eru rifin vegna
þess aö þau geti ekki staSiS lengur,
heldur aöeins vegna þess, aS þegar
þau eru oröin nokkurra mannsaldra
gömul, þá þykja þau ekki nógu rík-
mannleg lengur. Mismunurinn á
verklegri menningu hjer og annars-
staöar 1874 sjest rnáske einna best
á því, aö bera saman íslenskt höfuS-
ból — torfbæ, þykir afbragS ef hann
hrynur ekki áöur en hann er 100
ára — og höfuöból til sveita í ná-
grannalöndunum, ramger og fögur,
standa mannsaldur eftir mannsaldur,
geyma kynslóS eftir kynslóS, og
vekja hjá hverri nýrri kynslóö virS-
ingu fyrir dugnaöi forfeSranna og
lotningu fyrir aldri óöalsins.
Eöa skipakostur landsmanna. Ann-
arsvegar afturför, sennilega til muna
frá landnámsöldinni, en hins vegar
hjá öörum þjóöum þær hamhleypu-
framfarir, sem gufuvjelin og skrúf-
an geröu, auk þeirra miklu framfara,
sem orSiö höföu á seglskipagerS og
siglingum.
Þannig mætti halda áfram aS telja.
Svona stóöum vjer 1874, langa-langt
á eftir öörum þjóöum í verklegum
efnum, meS nýfengiS stjórnfrelsi og
fjárforræöi upp á vasann.
Til hvers átti nú aS nota löggjaf-
arvaldiS og fjárforráSin? Hvaöa
verkefni lá fyrir hinu endurreista lög-
gjafarþingi og hinni frjálsu þjóö?
Þaö liggur viö aö óþarfi sje aS
spyrja slíks n ú, svo blasir svariö viö
öllum. Vjer höföum fyrir 900 árum
staöiö jafn framarlega i flestum efn-
um og nágrannaþjóSir vorar, og feti
frarnar á sumum sviöum, en vorum
komnir svo langt aftur úr, aS hinar
þjóSirnar höfSu týnt oss úr tölu sinni.
HvaS gat verkefniS veriö annaö, en
aö ná þeim? Komast jafn framar-
lega og þær i hverskyns menningu.
Ekki er jeg viss um aö þeim heiö-
ursmönnum, sem áttu sæti á fyrsta
löggjafarþinginu 1875, hafi veriö
verkefniö fullkomlega ljóst, eSa aö
þeir hafi þoraS aS liugsa svona hátt.
Þeim var líka full vorkunn, vegna
þess h v e 1 a n g t vjer vorum orönir
á eftir. En hvort sem þeim var ætlun-
arverkiS full-ljóst, eöa meSvitundin
um þaö aöeins leyndist hjá þeim, þá