Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Blaðsíða 27

2Ó
urs- og viShaldskostnaöi sem svaraöi
17 pct. af stofnfjenu, og voru greidd-
ir aS meöaltali 7*4 pct. af stofnfjenu
í vexti. Þarna voru, eins og fyr seg-
ir, 204 menn um km. í Kanada nam
tekjuafgangurinn rekstursáriö 1912—
1913 pct. af stofnfjenu—þar voru
164 um km. í Ástralíu var tekjuaf-
gangurinn 1912—1913 h. u. b. 4 pct.
af brautarveröinu, og voru þar 160
manns um kílómetrann. Um rekstur
brautanna á Nýfundnalandi hef jeg
ekki skýrslur. Annars er þaö ekki
neinstaöar taliö miklu máli skifta,
hvort járnbrautirnar beri sig betur
eöa miöur, nema hvaö hlutafjelög og
einstaklingar, sem eiga brautir, vitau-
lega reyna að fá sem mestan arö af
eign sinni. En annars er hvergi lit-
iö svo á, sem þaö sje aðalætlunar-
verk járnbrauta, fremur en annara
brauta, aö gefa eigendum sínum bein-
an arö, heldur eru þær lagðar í alt
öðrum tilgangi, sem sje til þess aö
bæta úr samgönguþörfum manna, og
þar sem ríkin eiga brautirnar sjálf,
má heita aö þaö sje föst regla, aö
láta notendurna ekki borga meira en
svo, aö einungis fáist mjög lágir vext-
ir, eöa ekki fullir vextir, af stofn-
fjenu. Munurinn á ríkisbrautum og
einstakra rnanna brautum sjest nokk-
uö vel með því aö bera saman Banda-
ríkin og Ástralíu. Brautir Bandaríkj-
anna eru einstakra manna eign, og
gefa af sjer 17 pct. af stofnfjenu, en
Ástralíubrautirnar eru rikislsrautir, og
gefa 4 pct. Enginn mun halda því
fram, aö þaö sje heppilegra „frá al-
mennu sjónarmiði", aö Bandarílcja-
brautirnar gefa svo mikiö af sjer;
fyrir almenning, sem brautirnar not-
ar, væri heppilegra aö flutningsgjöld-
iu væru lægri, og ef ríkiö ætti braut-
irnar, mundu flutningsgjöldin verða
sett niður, jafnvel svo langt niöur, aö
brautirnar hættu að bera sig.
VI.
Vegir og járnbrautir.
Járnbrautirnar eiga aö tengja sam-
an hjeröö og sveitir, svo taka vegirn-
ir viö og tengja saman bæina innan-
sveitar, liggja út frá járnbrautarstöð-
inni og heim á hvern bæ. Vegna
þessa sambands, sem á aö veröa á
milli járnljrauta og vega, er ekki hægt
að gera neina fullkomna fyrirætlun
um tilhögun á innanlandssamgöngu-
tækjum, nema meö því móti aö gera
sjer yfirlit yfir hvorttveggja í einu,
bæöi vegina og járnbrautirnar. Meö-
at annars getur oft leikið efi á því,
hvort gera skuli veg eöa járnbraut
á einhverjum tilteknum kafla.
Vegna þessa sambands, sem er á
milli þessara mismunandi fullkomnu
„brauta“, ætla jeg aö gera hjer ofur-
lítinn útúrdúr, og skýra frá því hvað
liður vegagerðunum í landinu, og
bvað búist er viö að þeim þoki áfram
næstu árin. Jeg vonast líka eftir aö
þaö yfirlit geti gefiö örlitla bendingu
um þaö, hvort t í m a b æ r t sje að
fara aö hugsa um járnbrautarlagn-
ingar.
Þegar fyrsta löggjafarþingið kom
saman, 1875, voru hjer engir vegir,
en öllum virðist hafa veriö ljóst, að
brýn þörf var aö bæta innanlands-
samgöngurnar. í l>oöskap sínum til
alþingis segir konungur, að þaö „aö
Vorri hyggju er hiö mesta velferöar-
mál landsins, aö efla. samgöngur í
landinu,“ en samt liaföi stjórnin ekki