Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Blaðsíða 38

37
rentur og afborganir af afgangi
verösins fari aldrei fram úr fyrir-
fram ákveðinni upphæS. Svo jeg
nefni dæmi, aS eins til skýringar en
ekki sem neina tillögu, skulum vjer
hugsa oss aö alþingi kæmist aö þeirri
niöurstööu, aö landsjóöur gæti lagt
fram til járnbrautarlagninga 120,000
kr. á ári, en ekki meira, og vildi byrja
á framkvæmdum þegar unt væri aö
byggja brautir fyrir 4 milj. kr. án
þess aö liætta neinu fram yfir þessa
árlegu upphæö. Ef 4 af hndr. fengj-
ust í ársvexti af því, sem safnað er,
væru komnar 2 milj. kr. i sjóö eftir
í3 ár, og ef þá fengist lán fyrir 6 af
hdr. í vöxtu og afborganir, þá mætti
taka 2 milj. kr. aö láni í viöbót, og
nægöu þessar 120,000 kr. á ári þá til
vaxta og afborgana.
5. A f 1 f r a m þ r ó u n a r i n n a r.
Þegar rætt er um það, hvers þjóðin
muni verða megnug í framtíðinni, og
hvaSa takmark hún þess vegna megi
setja sjer,tjáir aldrei aö miðaákvarö-
anir sínar eöa áform eingöngu viö
hið núverandi ástand eöa getu þjóö-
arinnar. Sú þjóö, sem er á vaxtar-
skeiöi, veröur aö miöa áform sín viö
þaö, aö hún haldi áfram að vaxa, al-
veg eins og unglingur á vaxtarskeiði
veröur aö láta sníöa sjer föt við
vöxt. Ef hann gætir þess ekki, þá
veröur hann að fá sjer ný föt áður
en hann er búinn aö hafa full not af
þeim gömlu, áöur en þau eru útslitin.
Og ef þjóöin sníöur ekki áform sin
viö vöxt, þá verður hún sífelt aö
breyta til um þau, stundum áöur en
þau eru komin í verk, og altaf áður
en þau eru búin aö gera fult gagn.
Um þessa meginreglu eru flestir sam-
dóma. En svo greinir menn býsna
mikið á um það, hve miklum eöa
hraöfara vexti eigi aö gera ráö fyrir,
og skiftast menn þar mjög eftir eðlis-
fari. Bjartsýnir menn vilja gera ráð
fyrir miklum vexti, og í samræmi við
þaö vilja þeir láta þjóðina setja mark-
iö liátt, sniöa áform sín vel viö vöxt.
Þeir eru framfara eða framsóknar-
menn hvers lands. En svartsýnir
menn gera jafnan ráð fyrir litlum
vexti, sníða sjer þröng áform, og ger-
ast íhaldsmenn eða jafnvel aftur-
haldsmenn, þegar þeim sýnist bjart-
sýnu framfaramennirnir ætla að sníða
óþarflega viö vöxt. Nú er þessi þjóð
á vaxtarskeiði bæði að því er fólks-
fjölda og efnahag snertir. Ekkert vit
væri í ööru en að taka tillit til þessa
vaxtar, þegar ræöir um það, hvaöa
samgöngutæki landiö sje fært um aö
leggja sjer til. Meö vaxandi fólks-
fjölda og auknum efnum vex bæöi
þörfin fyrir fullkomin samgöngutæki
og getan til þess að eignast þau.
Vandinn er sá, aö vita hve mikill
vöxturinn veVöur. Mönnum hætt-
ir sem sagt viö aö láta áætlanir sínar
um framtíðarvöxtinn stjórnast af
sínu eigin skapferli, bjartsýni eða
svartsýni, og er þó auðsætt aö slíkt
er röng aðferö. Ef menn vilja gera
sjer rjetta hugmynd, eöa svo áreiö-
anlega, sem kostur er, um slík efni,
er um að gera að láta sínar eigin til-
finningar hafa sem minst áhrif á nið-
urstöðuna, en leita að þeim gögnum,
sem fundist geta, til að byggja rjetta
ályktun á.
Jeg get ekki farið langt út í það
efni hjer, að hve miklu leyti sje rjett
aö treysta getuauka fólksfjölgunar
og efnalegra framfara til þess að
borga járnbrautir um landið. Þessi