Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Blaðsíða 10

9
fjarlægrar og fjarskildrar fornaldar-
þjóSar, eSa þá fánýta „unglinga-
fræðslu" um allskonar fróSleikshrafl,
sem liggur langt fyrir utan viö-
fangsefnin i framsóknarbardaganum,
bæSi í tima og rúmi, þarfari og nauS-
synlegri heldur en kenslu i þeim verk-
legu atriðum, sem öll efnaleg afkoma
einstaklinganna og framtíð atvinnu-
veganna í landinu er undir komin.
Greiöar samgöngur viö önnur lönd
— gnægð landkosta frá náttúrunnar
hendi — þrautseigt starfsfólk — þá
eru upp taldir þeir hyrningarstein-
arnir undir framtið landbúnaðarins,
sem nú eru fyrir hendi eða fyrirsjá-
anlega verða fyrir hendi á næstunni.
F.n það sem vantar er starfsfje
og s a m g ö n g u r i n n a n 1 a n d s.
Um starfsfjeð — eða vöntun-
ina á því — ætla jeg lítið að ræða
hjer, geri það máske annarstaðar.
Þó skal jeg grípa einstök dæmi.
Kaupstaðarbúi, sem býr til eða eyk-
ur verömæta fasteign, t. d. leigjan-
legt hús, hefur nú undanfarin ár
venjulega átt aðgang að því að fá
um helming af verði eignarinnar eða
eignaraukans að láni gegn veði i
fasteigninni, og án annarar trygg-
ingar. Þetta hefur hleypt kaupstöð-
unum upp, er raunar að stöðvast nú
að því er virðist fyrir óheppilega
stjórn á bankamálum landsins. En
sjálfseignarbóndi í sveit, sem hefur
veðsett jörð sína með föllnum hús-
um og óyrkta, þegar hann tók við
henni, fyrir hálfvirðinu þá, og vill
bæta hana að húsum og rækta ein-
hvern hluta hennar — hvers á hann
kost ? Hann getur venju-
lega ekkert lán fengið —
nema með þeim ókjörum, sem eng-
inn maður æ 11 i að ganga að, nefni-
lega annaðhvort að flækja öðrum inn
í sjálfskuldarábyrgð með sjer, og
flækist þá vitanlega aftur með þeim
fyr eöa siðar, eða ef um „jarðabót“
er að ræða, þá úr „Ræktunarsjóðn-
um“ gegn ábyrgð fátækría-
stjórnarinnar i s v e i t s i n n i!
Nákvæmlega eins og þurfamaður fer
til kaupmanns til að fá lánaða mat-
björg — með samskonar ábyrgð fá-
tækrastjórnarinnar upp á vasann. Sá
bóndi, sem vill vera og versla eins
og frjáls maöur, má ekki gera neinar
umbætur á jarðeign sinni, hversu arð-
vænlegar sem þær eru, nema hann
geti borgaö þær að fullu, jafnóðum
og þær eru gerðar, af sínum eigin
efnum. Já, svo getur hann fengið
„s t y r k“ af almanna f je, sem nem-
ur einhverjum örlitlum hluta kostn-
aðarins. Iivað ætli hefði verið bygt
mikið af húsum í kaupstööunum, ef
þessi sömu lög hefðu gilt þar? Ef
sömu lög giltu um sveit og kaup-
stað, þá mundi sá bóndi, sem ræktar
ema vallardagsláttu, geta fengið
helming ræktunarkostnaðarins að
láni gegn veði í eigninni, án annar-
ar tryggingar, og ætti að ganga um-
svifalaust, en vitanlega þarf rnikla
breytingu á bankafyrirkomulaginu til
sliks.
En það er nú hitt atriöið, skortur-
inn á samgöngutækjum innanlands,
sem hjer er til umræöu. Það er ó-
mögulegt að gera í stuttu máli grein
fyrir öllu því tjóni og tálmunum,
sem samgönguskorturinn bakar
landbúnaðinum. Verður þvi að nægja
að drepa stuttlega á nokkur atriði.
i. Afurðasala bænda er
a ð m e s t u 1 e y t i t e p t a 11 a n