Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Blaðsíða 69

68
en hitt eftir orölögö „Sjö ára harö-
indi“. — En aðalatriöiö er, aö um 200
ár liggja milli þessara framtals-
skýrsla um búpening íslands. Meiri
aröur af búpeningi 1899, en 1703. En
óendanlega dýrara aö lifa í landinu
í lok 19. aldar, því kröfurnar voru
þá orðnar ærið miklar og margvís-
legar, og margt gert í landinu til
framfara, en áður ekkert.
En þessar tölur, sem hjer eru sett-
ar, gefa betri hugmynd um sjö ára
harðindi þessi og ástandið í land-
inu en öll skrif manna um þau. Það
má hiklaust fullyröa aö alt of mikiö
hafi veriö gert úr fátækt og eymd
þj'óðarinnar yfirleitt um og eftir alda-
mótin 1700. —
Bændur eru spurðir að því um alt
land, hve mikinn pening þeir hafi á
jöröum sínum og hve miklu fleiri
skepnur á þeim mætti hafa. Víöast er
það litlum mun meira og sumstaðar
þaö fylsta. Eftir þessu ætti ekki bú-
peningsfjöldinn í landinu að hafa ver-
iö stórum meiri fyrir sjö ára harð-
indi þessi, en eftir þau. Og fjenaöar-
fjöldinn í landinu siðar, þegar al-
ment tal fór fram, l)endir eindregið
í þessa átt. Munurinn aðallega sá, aö
nautpeningi fækkar stöðugt, en sauð-
fjenaðinum fjölgar að því skapi.
Þaö þykir mörgum undarlegt, hve
margir nautgripir voru á íslandi 1703,
miðað við þaö sem nú er. Túnin eru
þó stærri og í betri rækt alment en
þau hafa þá verið og engjar meira
notaðar og hirtar, því þær voru látn-
ar falla í órækt. Aðalheyskapurinn
var handa mylkum kúm og lömbum.
Gjafatími kúnna var stuttur, í bæri-
legu árferöi, því þær gengu úti fram
í fannir á haustin og voru oft látnar
út á vorin þegar snjóa leysti upp.
Geldneyti gengu úti sem hross ganga
nú. í góðum vetrum komu þau ná-
lega aldrei á gjöf eða þegar „naut-
peningsjörð“ var.
Átta bændur á bestu jöröunum i
Andakílshrepp höfðu árið 1703 til
jafnaðar 58 ær og 56 sauði, eldri og
yngri, 9ýú mylka kú og um 8 geld-
neyti. Enginn þeirra þóttist geta haft
til muna meiri pening á jörðum sín-
um. Hafa menn þó í seinni tíð haft
á 5 þessum jörðum til jafnaðar um
400 fjár og hjer um bil eins marg-
ar mylkar kýr og þær voru 1703,
fleiri hross, en fátt geldneyta. Lík-
lega mætti til jafnaðar tvöfalda eða
þrefalda lieyframleiðslu flestra jarða
í landinu, með betri ræktun jarða.
Það munu þeir gera, sem nú eru að
alast upp i landinu, ungmennin og af-
komendur þeirra, áður en þessi öld
líður.
B. Veðurfar þriggja síðustu alda.
Eins og áður er minst á, hefur
það veriö almenn trú manna á 19.
öldinni, að bæði 17. og 18. öldin hafi
verið miklu illviðrasamari en síðast-
liðin öld, og hún muni hafa verið
með veðurblíðustu öldunum, frá þvi
land vort bygðist. En þetta er á eng-
um rökum bygt. Jeg ætla að reyna
aö gera mönnum það skiljanlegt, með
eftirfarandi athugunum um veðráttu-
farið, að hún hefur eigi betri verið
en þessar tvær systur hennar, þegar
alt kemur til alls, þótt sjaldnar hafi
fallið fjenaður manna á henni, en
þeim.
1. Góðviðrisvetrar. Svo
telst mjer, að á 17. öld liafi 32 góðir