Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Blaðsíða 67

66
bændurnír og minniháttar prestar. En
þriSji flokkurinn var kotungsbændur,
þurrabúSarnrenn viö sjóinn og föru-
mannatýöurinn, sein fór rnilli góíi-
bændanna og liföi samkvæmt lögurn
á ölmusugjöfum. Þetta var alt fá-
tækt fólk, sem hinir flokkarnir fyrir-
litu. Hvenær sem harönaöi í ári til
lands eöa sjóar, fjell þessi lýöur unn-
vörpum, eins og útigangspeningurinn
hjá bændunum. Hvorugt þótti tiltöku-
mál. Þessum fátæka lýö fjölgaöi
furöu fljótt aftur, eftir livern fellir-
inn. Þau lög eru gildandi í ríki nátt-
úrunnar, aö þær lífsverur eru frjó-
samastar, sem viö erfiöust kjör og
mest vanhöld á lífi einstaklinganna
eiga aö búa. En mikill þorri þjóö-
arinnar átti viö sæmileg kjör að búa,
þótt harðindi væru i landinu. Betri
bændurnir voru forsjálli en kotbænd-
urnir, og áttu oft forn hey, og hjeldu
skepnum sínum þótt hart væri, þegar
dáðleysingjarnir kolfeldu niður fjen-
að sinn.
Höfðingjar og stórbændur (höfð-
ingjar flestir stórltændur) riöu árlega
til alþingis meö veg og vegsemd og
höföu mikinn tilkostnaö. Dýrar veisl-
ur hjeldu þeir sjálf harðindaárin, sem
aö engu stóðu aö baki veislum stór-
menna annara þjóöa á þeim tímum.
Dramb, ríkilæti, ribbaldaháttur og
annaö þess háttar er engu minna meö-
al höfðingjanna haröindaárin en hin,
þegar vel áraði. Ekki var alt af lög-
unum vel fram fylgt, nema þegar fá-
tæklingarnir tóku í óleyfi matarbita
til þess aö seöja hungur sitt, oft hálf-
slurlaðir af hungursæði, og þegar
minniháttar menn drýgðu einhverja
glæpi, áttu t. d. börn fram hjá kon-
um sínum eöa meö stjúpdætrum sín-
um o. s. frv. Þessum mönnum var
smalað saman méö miklum erfiðis-
munum og kostnaöi til alþings
og þeir þar dæmdir miskunn-
unnarlaust eftir stóradómi hvern-
ig sem áraði. í haröindakaflan-
um 1695—1701, svo kölluðum sjö-
ára harðindum, voru á alþingi 1700
sjö þjófar hengdir, margir kaghýdd-
ir og -brennimerktir, margir háls-
liögnir fyrir hórdóm og kvennmönn-
um drekt í Öxará fyrir dulmál og
lausung. Þá semja höfðingjar rauna-
lega auðmjúkt og volæöisfult bænar-
skjal til konungs, um aö mega senda
á hans fund annan lögmanninfi til
þess aö bera fram fyrir konung hinn
auma hag þjóðarinnar. Þeir segja
hinum náðuga, dýrölega, almáttuga
konungi, allsherjar þjóðarföður, aö
guö hafi nú af miskunn sinni sent
þeim harðæri, sóttir, eld og ís til refs-
ingar og viðvörunar íyrir þeirra miklu
syndir. Satt var þaö, að þær voru ær-
iö miklar, syndir höföingjanna í þá
daga. En syndir smámennanna fyrir-
gáfust eigi. Því var von, að Jón bisk-
up Vídalín ávítaði þá eitt sinn í
Þingvallakirkju fyrir órjettlæti gagn-
vart smælingjunum. Honum fanst
sem sje skörin færast upp í bekkinn,
„þegar stóru þjófarnir hengdu hina
smáu.“ — Gamla og nýja sagan.
Af þessu þingi riöu svo stórmenn-
in, misjafnlega á sig komin, með
þjónustumannahóp sinn, og þóttust
alt vel hafa unniö á þinginu fyrii;
„guð, konunginn og fööurlandið".
Sumir hjeldu svo stórveislur á eftir,
t d. Jón Vídalín, brúðkaup sitt, og
Jón Thorlacius aö Hólum. Þessar
veislur sóttu svo hundruð manna
meö stórum erfiöleikum víösvegar af