Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Blaðsíða 18

i 1
mætti máske giska á aS brautar-
lengdin yröi 365 km., svo aö þær
brautir til samans, sem lijer eru
uefndar, yröu aö lengd 500 km.
Hvaö kosta svo 500 kílómetrar af
járnbrautum? í Suöurlandsbrautinni
var liver km. áætlaöur 3134 þús. kr.
Nú er þaö víst, aö meö sömu gerð
rnundi hver krn. í Akureyrarbraut-
inni kosta eitthvaö meira. Til þess
aö gera einhverja ágiskun, vil jeg
segja að þessir 500 krn. af járnbraut-
um kosti 20 milj. kr. — þaö eru 40
þús. kr. aö meðaltali fyrir kílómetr-
ann.
T u 11 u g u m i 1 j ó n i r k r ó n a!
Sagan segir, að fyrir nokkrum ár-
um síöan hafi einn háttvirtur alþing-
ismaöur sagt, að sig sundlaöi ef hann
heyrði nefnda eina ntiljón. Svo það
þarf enginn að fyrirveröa sig fyrir
þaö, þó hann sundli rjett sent snöggv-
ast, þegar hann heyrir talaö um
t u 11 u g u m i 1 j ó n i r í einu. En
þegar sviminn er liðinn frá, er best
aö reyna aö hugsa rólega um rnálið.
IV. Hvað getum vjer?
Það liggur þá fyrir aö athuga hvort
þessi þjóö sje fær urn eða muni veröa
fær um aö standa straum af járn-
brautum, sent kosta 20 miljónir króna.
Vjer skulum þá ltugsa oss aö braut-
irnar verði lagðar fyrir lánsfje, og aö
ekki verði búiö aö borga að fullu
fyrsta lániö, þegar seinasti spottinn
veröur lagður. Þá Hggur fyrir, aö
minsta kosti um tíma, aö borga vexti
og afborganir af 20 milj. kr. í einu.
Vjer skulum nú gera ráö fyrir aö svo
stór lán fáist með bærilegum — helst
góðuni — kjörurn, svo að vextir og
afborgun til santans nemi 5 pct. Þá
ei árgreiðslan 1 rnilj. kr. — eöa ef
kjörin verða lakleg, vextir og afborg-
un til santans 6 pct., þá 1 tniljón og
200 þús. kr.
Ef landið verður ekki fyrir neinu
sjerstöku áfalli, verða landsmenn
orðnir 100 þús. aö tölu eitthvað um
1930. Ekki veröur fyr lokiö við aö
leggja brautirnar, þvi má víst óhætt
treysta. Þetta árgjald, vextir og af-
borgun af veröi allra brautanna, nem-
ur þá 10 til 12 kr. á livert manns-
barn í landinu. Þessa upphæð þarf
að greiða úr landsjóði árlega, ef land-
iö á brautirnar, og landsjóður þarf þá
vitanlega að fá tekjuauka sem því
nemur. Á hvern hátt landsjóöur fær
þann tekjuauka, hvort heldur sem arð
af rekstri brautanna eða á annan hátt,
um þaö ætla jeg ekki aö ræöa að svo
stöddu, en líta á málið frá almennu
sjónarmiöi, og er þá spurningin þessi:
Er nokkurt útlit fyrir að landið
veröi fært urn að bera framfarafyrir-
tæki, sem hefur í för með sjer árleg-
an útgjaldaauka ú r 1 a n d s j óö i, er
nemur 10 til 12 kr. fyrir hvert manns-
barn ? Eða meö öörum orðum : E r u
n o k k r a r 1 í k u r t i 1 þ e s s a ö
1 a n d s m e n n v e r ð i færir u m
a 5 b æ t a á s i g ú t g j ö 1 d u m t i 1
1 a n d s j ó ö s, s e m n e m a 10 t i 1
12 k r. f y r i r h v e r n m a n n á r-
1 e g a ?
Til skýringar þessu mikilsverða at-
riöi, set jeg hjer töflu yfir tekjur og
gjöld landsjóðs síðan landiö fjekk
fullkomin fjárforráð og til síöastlið-
inná áramóta, svo og skýrslu um
mannfjöldann í landinu hvert ár, og
í aftasta dálkinum 1 a n d s j ó ö s-
t e k j u r á m a n n hvert ár. Mann-
2