Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Blaðsíða 66

65
ritar um, ókomnum kynslóöum til
fróöleiks og ótta 'fyrir óvenju gras-
leysissumrum.
í>á er eitthvað bogiö við frásögu
sjera Jóns um fellinn í Grímsnesi.
„Áttadagsveturinn" 1525. Sá vetur
kom á með nýjári. Sjera Jón segir um
hann: „Þá datum var 1525 kom svo
mikill fellisvetur, aö Grímsnes hefur
aldrei náö sjer síðan“---------„Þá
var ekkert það kot, sem ekki var á
100 fjár — hundrað — sumstaðar 2
og enn þrjú hundruð eða meira, en
hjeldu mest eftir um vorið 20 eða
30 sauða“ (Safn til sögu íslands bls.
64). Austfjarða-annáll segir: „Vetur
svo baröur (1525) og peningsfellir
mikill, að þeir sem áttu 3 hundruð
fjár um haustið eöa meira, hjeldu
eftir um vorið hið næsta 20 eða 30
sauðum." Hannes Finnsson hefur
þetta úr ritum Jóns Egilssonar, aö
e k k e r v æ r i þ a ð k 0 t, í Gríms-
nesi, sem ekki átti um haustið fyrir
fellinn 1525 þrjú hundruð
í j á r eða meira (Um mannfækkun á
íslandi bls. 66).
6. H e 1 g a r m e s s u r. Eitthvað
er það kynlegt, að þegar sagt er frá
hafís viö land í annálum og öörum
slíkum ritum, þá er hann látinn koma
og fara á helgum messudögum. ís-
inn fer oftast frá landi annaðhvort á
Bótólfsmessu (17. júní), Jónsmessu
(24. júní), Bartholómeusarmessu (24.
ág.) eða á höfuðdegi, þeim eldra (7.
sept. til 1700).
Hörðu vetrarnir koma á vissa
daga, t. d. Lúkasarmessu (18. okt),
Allraheilagramessu (1. nóv.), Mar-
teinsmessu (11. nóv.), Andrjesar-
messu (30. nóv.), Magnúsarmessu
13. desbr.) Nýársdag, Kyndilmessu
(2. febr.) eða síðasta lagi á Pjeturs-
messu (2. mars).
Harðindum ljetti af með langa-
föstu, dimbilviku, 1. eða 2. dag páska,
Magnúsarmessu hinni síðari (16.
apríl) eöa á Ivrossmessu. Hörðu vor-
in eru svo síðgróin, að annaðhvort
ei ekki komið sauðkropp í fardög-
um eða þá á Jónsmessu. — Alt þetta
bendir ótvírætt á ónákvæmni og öfg-
ar.
7. H v a r k r e p t i s k ó r i 11 n
m e s t a ð ? Harðindunum og eymd
þjóöarinnar er svo lýst á fyrri öldum,
að eigi er laust við að erfitt sje mörg-
um nútíðarmanni að lesa slíkt án
þess að fá í sig ónotahroll, og trúin á
það góða, landið og framtíð þess,
veiklast að mun. Manni verður ósjálf-
rátt á að spyrja: Hvernig gat nokk-
ur þjóð afborið annað eins, nokkur
maöur til lengdar lifað viö aörar eins
hörmungar og aukið kyn sitt? En ef
vel er að gætt, fæst skýring á öllu
þessu.
Bókmentir þjóðarinnar sýna, að
ekki var svo litið um andlegt líf með
þjóöinni, þrátt fyrir öll harðindin,
jafnvel meira en hjá sumurn öðrum
þjóðum, sem lifðu við betri kjör, eftir
íslendinga trú. Margt bar við þau ár-
in, þegar mest er talaö um eymd þjóö-
arinnar af harðindunum, og rjett
eftir þau er bent á alt annað en sí-
bungraða og sárþjáða niðurbeygða
þjóð.
Á fyrri öldum skiftist þjóðin frem-
ur í sjettir, aögreindar, eða flokka,
en hún nú gerir. Þá var ramefldur
ríkur höfðingjaflokkur í landinu, ei)
það voru stórliændur og embættis-
menn. Sá flokkur var tiltölulega
stór. Annar flokkurinn var miölungs
5