Vísir - 17.06.1944, Side 114

114
VlSIR — Þ J ÓÐHÁTÍÐ ARBLAt)
Gamlí og nýi tímínn
í kirkjubyggingum á
Islandi. Vinstra meg-
in er torfkirkjan á
-Viðimýri i Skagafirði,
en hægra megin ein
af nýjustu kirkjum
þessa lands, Akureyr-
arkirkja.
en er nú orðið full 4 ár. Enn-
fremur hafa állmargir guðfræði-
kandídatar farið utan til fram-
haldsnáms og notið til jæss
styrks úr Sáttmálasjóði.
Með lögum nr. 18, 1931, er
jjjónandi prestum gel'inn kost-
ur á styrk til utanfara, eftir því
sem fé er til veitt á fjárlögum.
Sama ár voru sett lög um bóka-
söfn prestakalla. Bæði þessi lög
mættu verða prestum og söfn-
uðum að verulegu gagni, en
hafa ekki enn komið til fram-
kvæmda nema að mjög tak-
mörkuðu leyti.
Réttur safnaðanna til þess að
velja sér prest, hefir mjög verið
aukinn með prestskosningalög,-
unum frá 3. nóv. 1915.
Hafa, samkvæmt þeim, allir
safnaðarmenn, karlar og kon-
ur, 21 árs eða eldri, rétt til þess
ý að kjósa sér prest úr hópi um-
, ^sækjenda. Er sá prestur löglega
kjörinn, er fær helming greiddra
atkvæða eða þar yfir, enda
greiði þá fullur helmingur sókn-
armanna atkvæði, þeirra, er á
kjörskrá eru. Fái enginn um-
sækjandi nægilegt atkvæða-
magn, er brauðið veitt að fengn-
um tillögum biskups. Aðalvenj-
an mun þó sú, að sá fær brauð-
ið, er flest hefir hlotið atkvæði,
svo segja má, að söfnuðirnir
séu einráðir um prestavalið.
Guðsþjónustur og helgisiðir.
Nokkrar breytingar hafa orð-
ið 'á guðsjj.jónirstuformi og
helgisiðum á j>essu tímabili.
Helgisiðabók kirkjunnar, sú,
er Pétur biskup Pétursson
samdi árið 1869, hefir tvívegis
verið endurskoðuð eða endur-
samin, fyrst 1910 og síðan aft-
ur 1934. Hefir Jiar ýmsu verið
l>reytt, bæði að þvi er snertir
sjálft guðsþjónustuformið og
einstakar kirkjulegar athafnir.
Orðalag hefir verið samrýmt
hinni nýju biblíuþýðingu, en sú
þj'ðing úr frummálunum var
gerð af ýmsum hinum lærðustu
og ágætustu guðfræðingum
vorum og prentuð í heild árið
1912. Var sú þýðing mikið verk
og vandasamt, en hefir j)ó að
flestra dómi tekizt mætavel og
orðið Jieim til sóma, er að verk-
inu unnu.
Kirkjusöngurinn hefir tekið
afar miklum breytingum á síð-
astliðnum 70 árum. Árið 1874
voru flestallar kirkjur landsins
hljóðfæralausar, söngurinn var
einraddaður, og bæði sálmar og
sálmalög fx-emur fáskrúðug.
Um 1840 eignast dómkirkjan
í Reykjavík fyrsta orgelið, er
komið befir í kirkju hér á landi.
Var Pétur Guðjohnsen ráðinn
til þess að leika á það, fyrstur
kix-kjuorganleikai’a á Islandi.
Vanxx hann merkilegt braut-
í’yðjandastarf á sviði kirkju-
söngsins og gaf út tvær kirkju-
söngsbækur, aðra með einrödd-
uðurn, hina með þrírödduðum
sálnxalögum. Nokki’u síðar tók
svo fjórraddaði söngurinn að
ryðja sér til rúms í kirkjunum.
Árið 1886 kemur svo út ný
sálmabók og bættust þá þjóð-
inni fjölda nýrra og fagurra
sáhna, er margir urðu brátl
mjög vinsælir og dáðir af þjóð-
inni. Nú eru sæmileg hljóðfæi’i
í flestum kii’kjxxm landsins og
i sumum ágæt, og hefir jxetta
orðið mjög til jxess að efla og
bæta kirkjusönginn. Á allra síð-
xxstxi árum hefir vaknað nýr
söngálxugi meðal safnaðanna og
stofnaðir. Má jxað einkum þakka
söngnxálastjóra þjóðkirkjunnar.
Sigui’ði Birkis, en það embætti
var stofnað fyrir fáxim.árum.
Félagsmál presta.
Um 1874 voru félagsleg sanx-
tök pi-esta svo að segja engin
í landinu. Að vísu var árlega
háð prestastefna (synodus) að
tilhlxitan biskups, en bún var
venjulega fásótt og oft lítið
meira en nafnið tómt. Þetta fer
þó nokkuð að breytast þegar
kemur fram um aldamótin, og
á síðustu ái’um hefir presta-
stefnan verið mjög fjölsótt og
þar í’ædd þau mál, er ktístin-
dóm og kirkju vai’ðar og efst
hafa verið á báugi á hverjum
tíma.
Árið 1918 var stofnað Pi’esta-
félag Islands og eru meðlimir
þess flestallir prestvígðir menli
á landinu. Sérstakar deildir
þessa félags hafa síðan verið
stofnaðar í fjórðungum lands-
ins.
Prestafélagið er ekki aðeins
stéttarfélag í þröngri merkingu
jxess orðs, heldur hefir jxað einn-
ig látið ýms kristindóms- og
menningarmál mjög til sín taka.
Það gaf út ágætt ársrit um 15
'ár, Prestafélágsritið, sem naut
mikilla vinsælda. Síðar var því
breytt í mánaðaxrit og Jiá
sfækkað allverulega. Nefnist
það Kirkjuritið og flytur ái’lega
fjölda greina urn ýmisleg efni,
svo og kirkjulegar fréttir, ljóð
og sálma. Enn fremur hcfir fé-
lagið gelið út allmargar bækxxr,
jxar á meðal safn af bugvekjunx
eftir flesta pi’esta landsins, er
nú mun vera uppselt.
Kirkjuleg’ nxálgögn.
Kirkjuleg blöð og tímarit
Iiafa allmörg verið gcfin út á
jiessu tímabili.
Síra Þórarinn Böðvarsson og
síra Hallgrímur Sveinsson, síð-
ar biskup, gáfu út Kirkjutíðindi
fyrir Island árin 1878 79.
biskups, kom út 1891 -97, og
aftur frá 1906—17 undir nafn-
inu Nýtt kirkjublað.
Br. Jón Helgason, siðar Iiislc-
up, gaf út ritið „Verði ljós“ ár-
in 1896--1904.
„Bjarmi“, kristilegt heimilis-
blað, hóf göngu sina 1906 og
hefir komið út síðan.
Háskólastúdentar í guðfi’æði-
deild gáfu út mánaðarritið
„Straumar“ um nokkurt skeið.
Loks hóf „Kirkjublaðið“, und-
ir ritstjórn núverandi bisknps,
göngu sína i maí 1943. Er það
hálfsmánaðarblað í stóru broti,
fjölbreytt að efni og vandað að
frágangi. Prestafélagsritsins og
Kix-kjui’itsins hefir áðuí verið
getið.
Andlegar stefnur og horfur.
Islendingar eru yfirleitt frenx-
ur dulir í skapi, íhugulir og
ekki skjótteknir til álirifa eða
fylgilags við sértrúarstefnur,
enda hafa Jxær aldi’ei átt hér
miklu gengi að fagna.
Þjóðkirkjan er og hefir vei’ið
rúmgóð .og frjálslynd, og á
svæsnuxix trúmáladeilunx hefir
hér fremur lítið Ixorið. Átök
urðu að vísu nokkur um skeið
milli liinnar „gömlu“ og „nýju“
guðfræði, einkum um og eftir
aldamótin. Þær deilur hafa síð-
an mjög hjaðnað og ekki vald-
ið neinum verulegum klofningi
í kirkjunni. Báðar Jxessar stefn-
ur eiga að vísu enn sína á-
kveðnu fylgismenn, en Jxeir hafa
látið deilurnar víkja fyrir hin-
um sameiginlegu verkefnum.
Katólskt trúboð var liafið hér
á landi skönxmu fyx’ir aldamót-
in síðustu, en hefir til Jxessa bor-
ið mjög lítinn áfangur. Söfnuð-
ur aðventista er einnig mjög fá-
mennur, og annarra sértrúar-
flokka gætir hér vart, svo telj-
andi sé.
Fríkirk j usöf nuðir allf j öl-
mennir eru í Reykjavík og
Hafnarfirði, en Jxar er um enga
sértrúarflokka að ræða, lieldur
cr Jxaf stai’fað algjörlega á Jxjóð-
kirkj ugrundvelli.
Spíritismi og guðspeki liafö
eignazt nxai’ga unnendur og vini
hér á síðustu áratugum. Til
engra teljandi áreksti’a liefir Jxó
komið milli Jxessa fólks og Jxjóð-
kirkjunnar, enda er meginþori’i
Jxeirra, sem þessar stefnur að-
lxyllist, meðlimir þjóðkirkjunn-
ar.
Kirkjusókn í landinu er talin
háfa þorrið nokkuð á síðari ár-
um. Veldur Jxar unx ekki tóixx-
læti eitt um trúarcfni, heldur
Ixæði fækkun kirkna og presta
í landinu, og ekki síður liitt, að
fólksfækkun á sveitaheimilun-
um hefir gert kirkjusókn örð-
ugri og nxargs konar félags-
skapur og skemmtanir, er eigi
var áður á völ, taka upp tíma
fólksins og draga liugi Jiess frá
kirkjunni.
Ymislegt bendir til þess nú,
að kirkjulegur áhugi sé nú vax-
andi með þjóðinni. Styrjöldin
hefir þegar sjmt veilur nútíma-
nxenningarinnar svo glöggt, að
eigi vei’ður unx villzt. Fleirum
og fleirum er að skiljast Jxað,
að sú alhliða viðreisn, sem hefja
ber að styrjaldarlokunx, verður
að byggjast á meginhugsjónum
Krists.
Stór og vegleg hlutverk virð-
ast Jxví bíða kirkjunnar á næstu
Kirkjublaðið, undir ritstjórn
sérstakir kirkjukórar víða verið Þórhalls Bjarnasonar lektors og