Morgunblaðið - 26.03.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. MARZ 1988
Gellugleði-hvað er nú það!
eftirlðunni
Steinsdóttur
Hugsið ykkur að félagar úr öllum Rot-
ary-, Lions-, Round table-, JC-, Oddfellow-
og Kiwanisklúbbum landsins væru saman-
komnir i stórum sal til að borða góðan
mat og skemmta sér á laugardagskvöldi.
Haldið þið að það yrði ekki alveg maka-
laus stemmning?
Takið svo þessa stemmningu og marg-
faldið hana með milljón og þá hafíð þið
stemmninguna sem ríkti á Gellugleðinni
sem haldin var nýlega norður á Húsavík.
Gellugleði! Hvað er nú það?
Eins og alkunna er nær íslenska orðið
gella yfír tvenns konar fyrirbæri. Fisk-
meti sem mörgum þykir ljúffengt en öðrum
slepjulegt. Og konur af öllum stærðum
og gerðum með eggjandi útlit og hressi-
legt viðmót.
Á Gellugleði eru báðar þessar gelluteg-
undir mættar til leiks og má hvorug án
hinnar vera. Þær fyrmefndu liggja á lang-
borðum marineraðar og djúpsteiktar í sós-
um sem engin orð ná yfír en halda áfram
að kitla bragðlaukana löngu eftir að þeim
hefur verið skolað niður með hvítvíni eða
kóki.
Hinar sem ég mun hér eftir skrifa með '
upphafsstaf í virðingarskyni eru komnar
til að skemmta sér. A fjórða hundrað kon-
ur frá tvítugu og upp úr, sú elsta 85 ára.
Allar í sínu stífasta pússi, nýgreiddar og
ilmandi af steinkvatni.
Kona er alltaf kona, en hún er ekki
Gella nema að hún 5é búin að dubba sig
upp, öðlast sjálfstraust við að sjá að vara-
liturinn passar við sparikjólinn og nýju
eymalokkamir passa við allt hitt. Skómir
hækka hana um þijá sentimetra og eigin-
maðurinn sem hún skilur eftir heima yfír
pylsupottinum tautar í barm sér:
— Það er naumast þú ert orðin gelluleg.
Hér eru saman komnar glæsikonur og
þetta kvöld er öðruvísi en öll önnur kvöld
í lífí þeirra af því að þær eru í 'fyrsta sinn
á Gellugleði.
í kvöld þurfa þær ekki að brytja fyrir
neinn nema sjálfar sig. Það er búið að
skralla kartöflumar. Og ef konan við hlið-
ina á þeim er með óþekkt og vill ekki
borða matinn sinn þá þurfa þær ekki að
mata hana.
Þær eru í fríi.
Nokkrar eru langt að komnar. Þær
þrömmuðu út úr mismunandi margra
hæða blokkum suður í Reykjavík með
sparispíssið í ferðatöskunni, veifuðu í karl-
inn og krakkana og flugu norður yfír heið-
ar. Sumar höfðu ekki komið heim á æsku-
stöðvamar svo árum skipti.
— Gunna mín, ert þetta þú! Það eru
orðin þijátíu ár. Þú hefur ekkert breyst!
— Manstu árið sem við fermd-
umst . . . ?
— Hvemig er það með hann Gvend, er
hann kominn með skalla?
Það er faðmað og kysst, hlegið og skraf-
að.
— Og þú ert bara komin á mannamót,
heillin!
— Það var sko tími til kominn, ég hef
ekki farið á ball í þijátíu ár. Karlinn vill
ekki dansa og maður getur ekki verið að
flennast þetta einn.
— Ég ákvað að spandera einhveiju á
sjálfa mig áður en ég legðist í kör, það
er ekki seinna vænna!
Marineruðu gellumar hverfa af lang-
borðunum í prúðri samfylgd með sjvarrétt-
arpaté, indverskri melónusúpu og fleiru
og fleiru.
Og ekki gleymast þeir sem heima sitja
og brytja pylsur ofan í krakkaskarann.
Þeir fá umfjöllun í tíu mínútna erindi þar
sem þroska- (eða vanþroska) ferill þeirra
er rakinn, allt byggt á vísindalegum stað-
reyndum.
Það er líka vitnað í þá:
„Konan var það síðasta sem maðurinn
skapaði og það er auðséð að hann var
orðinn pínulítið þreyttur!
Konan er bara það sem maðurinn hefur
gert úr henni — og stundum er eins og
það sé ekki nóg!“
Þetta og þvílíkt er haft eftir einhveijum
sérvitringum úti í heimi. Hins vegar send-
ir húsvískur eiginmaður sem kallar sig
„Einn af körlunum" vísu inn í gleðskapinn:
Heill sé ykkur á Gellugleði,
góður verði ykkur maturinn.
Einir heima húka á beði,
húsbændur með sorg á kinn.
„Kona er alltaf kona, en hún
er ekki Gella nema að hún
sé búin að dubba sig upp,
öðlast sjálfstraust við að sjá
að varaliturinn passar við
sparikjólinn og nýju eyrna-
lokkarnir passa við allt
hitt.“
Sorginni léttir kannski þegar líður á
kvöldið því klukkan ellefu verður húsið
opnað fyrir þeim sem langar til að koma
og fá sér snúning með Gellunum.
En það er langt þangað til klukkan
verður ellefu og skemmtiatriðin líða yfír
sviðið eitt af öðru. Högni og læða sem
greinilega eiga í baráttu við vessana í
kroppnum syngja Kattadúettinn við gífur-
legan fögnuð áheyrenda sem flestir eiga
kött og þekkja vandamálið að heiman.
Sýnikennsla í matargerð með kryddi
úr mannlífínu heima í héraði og það er
hlegið þangað til tárin streyma niður á
marglita ábótina á diskunum svo að sós-
umar verða saltar og þunnar.
Eitt skemmtiatriði, Jazzkór, er að því
leyti mislukkað að í því eru líka karl-
menn. Að öðru leyti vel lukkað, eins og
vindpúst utan úr hinum stóra heimi inn í
sálufélag þessara hvunndagshetja sem í
kvöld hafa risið úr öskustó og gerst Gellur
og glæsikonur.
Og síðasta atriðið, hápunktur kvöldsins.
Tískusýning!
Nei — ekki fötin sem við kaupum í
Kringlunni eða á Laugaveginum í dag.
Ekki kjólamir sem fást í kaupfélögunum
með geimfarapúða í öxlunum. Heldur kjól-
amir sem við gengum í allt frá 1930 fram
á þennan dag. Að ógleymdum undirfötun-
um.
Á sínum tíma sagði vís maður eitthvað
á þessa leið um breytileika tískunnar:
Þegar pilsfaldurinn er í ökkla í París er
hann uppi á hnjám í Reykjavík og Guð
má vita hvar hann er á Húsavík.
Við sannreynum að hann hefur verið á
ólíklegustu stöðum á Húsavík í tímans
rás. Allt frá nára og niðrúr. Og viðbrögðin
í salnum lata ekki á sér standa.
— Þau vom nógu pen þessi sokka-
bandabelti ef tippin hefðu ekki alltaf verið
að slitna úr . . . og saumamir svo skakk-
ir að þeir náðu stundum hringinn, heyrist
í þeim sem voru á sínum sokkabandsáram
upp úr kreppunni miklu.
— Maður var spengilegur í teygjubux-
unum . . . það vora ekki þessir lærapok-
ar sem ég burðast með í dag . . . svo
var þetta svo hlýtt, það era stríðsárgan-
gamir sem hafa orðið.
— Manstu, manstu þegar við voram að
beijast í gegnum snjóskaflana í svona
dressi, segir módel 1953 við módel 1954
þegar leggjalöng dama sprangar um í
stuttbuxum, síðri kápu og uppreimuðum
stígvélum.
Það er eitthvað fyrir alla og minningam-
ar streyma . . .
Rétt fyrir ellefu er fyrir alvöra farið að
hugsa til karlanna. Nokkrar konur ganga
um og selja herrasokka enda viðbúið að
menn hafí ekki haft sinnu á að fínna sér
hreina sokka heima í einsemdinni.
„Ó Jósep, Jósep, bágt á ég að bíða . . .“
— Úúú, við höfum ekkert með þá að
gera, heyrist úr einu hominu.
En klukkan er orðin ellefu. Gullna hlið-
inu hefur verið lokið upp og inn í dýrðina
streyma eiginmenn og vonbiðlar brosandi
út undir eyri með stöku tómatsósublett á
manséttunum eftir pylsuslaginn heima.
Enda ekki við öðra að búast þar sem það
er vitað mál að spariskyrtumar taka upp
á að fela sig á ólíklegustu stöðum þegar
húsfreyjan bregður sér af bæ.
Dansinn dunar innan þeirra takmarka
sem tími og rúm setja honum og menn
velja sér dansfélaga öldungis óbundnir af
kynferði. Þó dansa aldrei tveir karlar sam-
an, það er ekki hægt að spandéra þeim
svoleiðis . . .
Afgreiðslan á böranum gengur hægt,
enda að mestu mannaðir viðvaningum í
þetta skipti.
—. Æi, ég sleppi þessu bara, það er
hvort sem er rannið af mér, segir mið-
aldra Gella sem er oðin leið á að bíða.
Hún krækir í fermingarsystur sína og
snarar sér í dansinn.
Þetta er líka allt í lagi því hér era þátt-
takendur upptendraðir af innri gleði og
þurfa ekki að fara á barinn til að njóta
lífsins.
Þetta er semsagt það sem kallað er
Gellugleði.
Orgeltónleikar í Hallgrímskirkju á sunnudag:
Ann Toril Lindstad kynn-
ir Böhm o g Lubeck
Á orgeltónleikum í Hallgrímskirkju á morgun, sunnudag 27. mars,
verða flutt verk eftir þýsku tónskáldin Georg Böhm og Vincent
LUbeck. Ann Toril Lindstad organisti í Laugarneskirkju leikur og
kynnir jafnframt tónskáldin og verk þeirra með nokkrum orðum.
Orgeltónleikar þessir eru í röð tónleika sem Listvinafélag Hallgrims-
kirkju hefur skipulagt þar sem svokallaðir norður-þýskir barokk-
meistarar eru kynntir. En hveijir voru Böhm og LUbeck?
„Þeir vora samtímamenn og störfuðu í Norður-Þýskalandi, Böhm í
Lubeck og Lubeck í Hamborg. Böhm var uppi 1661 til 1733 og Liibeck
1656 til 1740. Tónverk þeirra era á margan hátt nokkuð lík en segja má
þó að Böhm hafí farið inn á nýjar brautir, er nýtískulegri, meðan Lubeck
fer troðnar slóðir."
Nokkuð þekktir
Era þeir báðir þekktir í dag?
„Meðal organista eru þeir allvel
þekktir þó þeir hafí kannski spilað
misjafnlega mikið eftir þá. Ég hafði
til dæmis ekki kynnst verkum þeirra
í námi mínu en mér fínnst líklegt
að þeir sem læra í Þýskalandi kynn-
ist þeim betur. Þeir vora báðir mjög
dugandi tónlistarmenn, störfuðu
sem organistar við kirkjur og þurftu
að standa fyrir margs konar tónlist-
arflutningi sem slíkir. Þeir höfðu
hlotið góða menntun og eins og
organistar á þeim tíma þurftu þeir
einnig að semja talsvert. Margt af
því hefur áreiðanlega ekki verið
skrifað, þeir hafa leikið nánast af
fíngram fram ýmsa kóralforleiki og
annað. Talsvert er þó til af verkum
þeirra."
Ann Toril Lindstad leikur þijú
verk eftir hvom þeirra og byijar
hún á verkum Böhms. Fyrst er
prelúdía og fúga I C-dúr, síðan
Capriccio í D-dúr og loks sjö af ell-
efu tilbrigðum hans sem samdar
era við sálmalagið Jesús þínar opnu
undir. Þá leikur hún eftir Lubeck
verkið Preambulum í C-dúr, kóral-
fantasíu við sálminn „Ich rafe zu
dir, Herr Jesu Christ" og prelúdíu
í EÍ-dúr. Tekur þessi efnisskrá um
klukkustund í flutningi með inn-
skotum hennar og umíjöllun um
tónskáldin. En hvað segir Ann Tor-
il um organista í dag, er sú tíð lið-
in að þeir geri allt í senn eins og
var, spili, stjómi og semji?
„Þeir era að minnsta kosti fáir
sem starfa á svona fjölbreyttan
hátt og þessir gömlu meistarar
gerðu. Sérhæfingin hefur náð tök-
um á organistum eins og öðram.
Tónlistarmenn era í dag annað-
hvort hljóðfæraleikarar eða tón-
skáld en sjaldnast hvort tveggja.
Menntunin er á margan hátt svip-
uð, auk orgelleiks læram við nokkuð
í tónsmíði og impróvisasjón eða því
að leika af fíngram fram, en þessi
atriði era ekki eins nauðsynleg í
starfí organistans í dag. Við höfum
svo greiðan aðgang að tónlist ann-
arra að við þurfum ekki að búa
hana til. Gömlu meistaramir urðu
hins vegar að semja svo og svo
mikið af tónlist þegar þeir þurftu
að nota hana við ýmis tækifæri í
kirkjum sínum og þess vegna liggur
svo mikið eftir þá.“
Endurnýjun
Ann Toril hefur í nokkur ár starf-
að hérlendis og er nú organisti í
Laugameskirkju. Hvað gera organ-
istar á íslandi til að halda sér við
í starfí sínu?
„Það er mjög gott að geta farið
á nokkurra ára fresti til annars
lands til að endumýja sig. Við þurf-
um að geta komist í annað um-
hverfi meðal annars til að kynnast
nýjum tónskáldum og tónverkum
og sækja námskeið til endurmennt-
unar. Sjálf vildi ég helst komast á
námskeið til að læra betur að
sljóma bamakór sem ég hef áhuga
á að koma upp við kirkjuna. Ann-
ars hef ég verið heppin því ég fékk
styrk frá Noregi til að stunda nám
við Schweelink konservatorium í
Hollandi og þangað hef ég farið og
Ann Toríl Lindstad orgeUeikarí.
dvalið í nokkrar vikur síðustu vetur
til að sækja tíma og æfa,“ segir
Ann Toril Lindstad að lokum.
Tónleikamir í Hallgrímskirkju á
Morgunblaðið/JúlíU8
sunnudaginn hefjast klukkan 17 og
era aðgöngumiðar seldir við inn-
ganginn en féiagar Listvinafélags
Hallgrímskirkju fá ókeypis aðgang.