Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1916, Side 14

14
Porv. Thoroddsen
komust þeir Vambéry nauðuglega undan. í Teheran í
Persíu átti Vambéry nokkra dvöl og hafði þar athvarf
og vinsamleg atlot hjá sendiherra Tyrkja. Paðan fór
hann svo margra mánaða ferð til Suður-Persíu til þess
að kynnast landinu og ýmsum endurminningum um forn-
an persneskan skáldskap og bókmentir.
Pegar Vambéry kom aftur til Teheran frá ferðum
sínum í Persíu, hitti hann þar hóp af förumunkum og
pílagrímum frá Mið-Asíu, sem voru á heimleið frá Mekka.
Rjeð hann þá af að slást í för með þeim og læðast svo
inn í hin lokuðu ríki í Turan í dularklæðum. Eins og þá
stóð á var hverjum dauðinn viss, sem varð uppvís að
því að vera vantrúaður, eða af Evrópukyni. Nú er þetta
orðið mjög breytt, því Rússar hafa lagt þessi lönd undir
sig og stjórna þeim með harðri hendi, hafa þar setulið í
borgunum, halda ró og friði og fullkomnu trúbragðafrelsi.
I þá daga var öldin önnur, á eyðimörkunum rjeðu ræn-
ingjaforingjar öllu, en í hinum frjóari löndum við Amu
Darja stjórnuðu grimmir harðstjórar, sem ekki svifust
neins.
Fjelagar Vambérys á þessari ferð voru hinir mestu
ræflar, en þó varð hann að gera sig sem líkastan þeim
að búningi og útliti. Kunningjar hans í Teheran reyndu
að telja hann af þessu óráði, og þýzkur læknir gaf hon-
um nokkrar eiturpillur, til þess hann með þeim gæti stytt
sjer stundir, ef að því væri komið, að það ætti að pína
hann til dauða. Vambéry segir sjálfur, að þegar hann
nú á eldri árum hugsi um þessa ferð, geti hann ekki
sjeð annað, en að hún hafi verið hin mesta flónska og
afgláparáð, en honum var þá eigi fullljóst, í hvaða hættu
hann stofnaði sjer, en það var æfintýralöngunin, sem
mestu rjeð; telur hann það hina mestu strákalukku og
hundahepni, að honum tókst að dyljast og krafla sig út
úr öllum örðugleikunum. Vambéry hafði ekki hugsað