Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Page 67

BROT ÚR BARNAPRÉDIKUNUM
67
1 vl3—14, ’labor’ ’erfiði’ lr7 og 2r25 og ’labores’ ’erfiðismunir’
1 r 11—12, ’lusus’ ’leikur’ lr25 en ’lausung og leikaraskapur’ lvlO,
’peccatum’ ’synd’ 1 r 17 en ’stórsynd’ lv24 og loks ’rixa’ ’misgrein-
ing’ 1 r27 en ’þræta, deila og áflog’91 lvll.
Aðeins fá lýsingarorð verða fyrir oftar en einu sinni í textanum,
en af þeim eru mismunandi þýðingar á ’omnis’, sjá 10. kafla, og
’sanctus’ er þýtt ’heilagur’ 2r 17,20 en ’blessaður’ 2v24 og ’summus’
’æðstur’ 1 r21 en ’allur’ lv25.
Af atviksorðum má nefna ’indesinenter’ sem er þýtt ’allt jafnt í
sífellu’ lrll en ’óaflátanliga’ lv26 og ’vere’ ’réttiliga’ 2r6 en
’sannarliga’ 2r22.
Sögnin ’audire’ er oftast þýdd ’heyra’, t.d. Ir4, en ’hlýða’ lr22,
’fieri’ er þýdd ’ske’ 2r9 en ’verða’ 2rl 392 og ’posse’ ’geta’ lv3, 2r22
en ’mega’ lvl6 og 2r3,12.
Þess eru mörg dæmi í textanum að eitt latneskt orð sé þýtt með
tveimur (eða jafnvel fleiri) íslenskum orðum. Ekki er alltaf einsýnt
hvort þessi orðgleði þýðandans á að þjóna því hlutverki að ná
hverju sinni betur en ella utan um merkingarsvið latneska orðsins
eða hann fjölgi orðum til að auka áhrifamátt prédikunarinnar.
Þetta á t.a.m. við um þýðinguna ’kvæði, dans’ í lr24-25 á ’choreæ’;
víst var ’chorea’ dans með söng, en sönglaus dans hefur varla
tíðkast á íslandi um daga þýðanda,93 og vera má að honum hafi
jafnframt þótt ástæða til að vara við fleiri kvæðum en þeim sem
tengdust dansi.
I tilvitnunum hér að framan hefur mátt sjá þó nokkur dæmi
þess að eitt latneskt orð hafi verið þýtt með fleiri orðum, en af
tvenndum sem ekki hafa allar komið fram þegar má nefna lr29
’bölvan og hrelling’ fyrir ’maledictio’, 1 v 15— 16 ’fátækt og ánauð’
fyrir ’paupertas’,94 2vl9—20 ’styrkur og öflugur’ fyrir ’firmus’, 2r27
’tæla og véla’ fyrir ’fallere’, 2v24 ’vegsama og dýrka’ fyrir
’magnificare’, 2r28 ’gæða sig og temja’ fyrir ’potiri’ og 1 r 19 ’brjóta
og saurga’ fyrir ’violare’. I flestum þessum tilvikum mun stílbragð-
inu vera beitt til áherslu,95 og sama máli gegnir um atviksorðin 2r7
’vel og hæfiliga’ fyrir ’bene’, en í 1 r 12 og 2r26 ’þó samt’ (’tamen’ og
91 Sjá nmgr. 64.
92 Þessi þýðing er í tilvitnun í faðirvor, þar sem ’verða’ hefur verið einráð sögn frá
öndverðu, sbr Stefán Karlsson, ’Drottinleg bæn á móðurmáli’ (sjá nmgr. 70), 158-59.
93 Jón Samsonarson, Kvœði og dansleikir I (Rv. 1964), ix-xxxiv.
94 Óvíst er hvort skilja á lv9 dryckiu suall (’crapula’) sem eitt orð eða tvö.
9s Þessar tvíþýðingar, ótengdar eða tengdar með ’og’ eru því annars eðlis en valþýðingar,
tengdar með ’eða’, sbr. Uecker, Der Wiener Psalter (sjá nmgr. 33), lxxvii-lxxviii.