Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Page 119

UPPHAF ÞJÓÐFRÆÐASÖFNUNAR
119
og aðra 7. febrúar 1846, þar sem hann samþykkti, að sett yrði á
stofn handritasafn (Historisk-Archæologisk Archiv) í tveim deild-
um, og yrði í annarri þeirra m.a. það efni sem safnaðist hér á landi.
I stjórn safnsins skipaði konungur ásamt íleirum Carl Christian
Rafn og Finn Magnússon, en Jón Sigurðsson var settur skjalavörð-
ur í þeirri deild er varðveita skyldi íslenzka efnið.14
28. apríl 1846 gaf Fornleifanefndin út „Boðsbréf til Islendinga
um fornritaskýrslur og fornsögur“. Virðist líklegast, að Jón Sig-
urðsson hafi vegna stöðu sinnar séð um textann. Þetta boðsbréf er
8 síður að lengd, allýtarlegt og greinir frá þeirri skipan, sem hér
hefur verið rakin. Þá er gerð grein fyrir því efni, sem sótzt er eftir -
fornritum, staðalýsingum og alþýðlegri fornfræði - og útskýrt
nákvæmlega, hversu safna skuli tveim síðarnefndum efnisflokk-
um. Þar sem rætt er um staðalýsingar, er beðið um hvers kyns
þjóðtrú og sagnir, sem þeim tengist, en þær leiðbeiningar, er varða
alþýðleg fornfræði, eru í anda tillögu G. Stephens.15
A sama ári, 1845, og ákveðið var á umræddum fundi hjá
Fornfræðafélaginu að hvetja til söfnunar íslenzkra þjóðfræða tóku
sig saman tveir ungir Bessastaðamenn, Jón Árnason, stúdent og
heimiliskennari hjá Sveinbirni Egilssyni, og Magnús Grímsson,
sem enn var í skóla, „að safna öllum þeim alþýðlegum fornfræð-
um“, sem þeir gætu „komizt yfir“. Magnús skyldi einbeita sér að
sögum, en Jón safna kreddum, leikum, þulum, gátum og kvæðum,
en hvor safna þó fyrir annan og benda þangað, sem liðs væri að
leita. I formála Jóns, sem hér er til vitnað og átti að birtast fyrir
framan þjóðsagnasafn hans rúmum áratug síðar en hér er komið
sögu, orðar hann það þannig, að þessi ákvörðun hafi verið tekin
einu ári áður en út kom boðsbréf Fornfræðafélagsins.16 Eins og
kunnugt er, barst þessi formáli umsjónarmönnum útgáfunnar að
sögn ekki nógu snemma og var því ekki prentaður í það sinn.
Guðbrandur Vigfússon, sem ritaði þann formála, er fylgdi útgáf-
unni, komst á hinn bóginn svo að orði, að þeir Jón og Magnús
heíðu hafið söfnun sína á „sömu missirum“ og G. Stephens gerði
14 „Program for det Historisk-Archæologiske Archiv“, Antiquarisk Tidsskrift 1843-1845,
Kjöbenhavn 1845, með eigin blaðsíðutali, bls. 1; sbr. einnig „Boðsbréf til íslendinga um
fornrita-skýrslur og fornsögur“, í sama riti með eigin blaðsíðutali, bls. i-ij; sbr. einmg
Lovsamling for Island XIII, Kjöbenhavn 1866, bls. 325-27.
15 „Boðsbréf til íslendinga um fornrita-skýrslur og fornsögur“, Antiquarisk I idsskrift
1843-1845, Kjöbenhavn 1845, með eigin blaðsíðutali, bls. i-vii.
16 Jón Árnason, „Formáli“ að íslenzkum þjóðsögum og æfintýrum I—II, Leipzig 1862-64,
gefinn út af Einari Ólafi Sveinssyni aftan við ljósprentun síðara bindis áðurnefndrar
útgáfu, Reykjavík 1930-39, bls. 713.