Andvari - 01.01.2008, Page 129

andvari
LANDFLUTNINGAR
123
hugmyndir um hið háleita og módernísku hugmyndina um málverkið sem
tvívíðan flöt þakinn málningu. Hann leitast við að má út mörk af ýmsu tagi:
milli huglægs og hlutlægs veruleika; milli afstraktsjónar og hlutbundinnar
framsetningar. Himinn og jörð renna saman í nánast áþreifanlegu „andrúms-
lofti“ sem málarinn nær fram með næmri efniskennd og meðvituðu, kerfis-
bundnu málunarferli.
Verk Georgs Guðna njóta mikillar virðingar og búa nú þegar yfir listsögu-
legu vægi. En sem samtímalist eru þau einnig til dæmis um að enn má skapa
landslagsverk sem opna nýja og ferska sýn á landið. Svipað mætti segja um
verk Eggerts Péturssonar, svo vísað sé til mjög ólíkra landslagsverka. Jafnvel
í hinni borgaralegu stöðu sófamálverksins geta verk sem þessi því verið ögr-
andi gáttir út í náttúru landsins. Á hinn bóginn geta slík verk, sem jafnframt
eru eftirsótt markaðsvara, orðið annars konar sýn að bráð, eða því sem kalla
mætti myndnám (með hliðsjón af landnámshugtakinu). Málverk eru iðulega
nýtt sem virðulegt baksvið í annarri sýningu, til dæmis viðtölum við stjórn-
málamenn eða annað fólk sem er í sviðsljósinu.21 Staða slíkra listaverka er í
besta falli tvíbent; segja má að í slíkri fjölmiðlun geti falist viðurkenning á
fagurfræðilegu gildi þeirra, en hinsvegar eru þau hér í þjónustuhlutverki, eru
jafnvel eins konar veggfóður eða ígildi leiktjalda í sviðsetningu.
Borgin og náttúran
Áður en sagt er skilið við sófamálverkið, má geta þess að þær Anna Jóa og
Olöf Oddgeirsdóttir fóru einnig um byggðir Vestur-íslendinga í Manitoba
(Kanada) og Norður-Dakóta (Bandaríkjunum) til að kanna hlut íslenskra
táknmynda (m.a. minjagripa) í heimilismenningu þeirra, og það menning-
arminni sem lesa má úr slíkum myndum.22 Á þeim slóðum er sófamálverks-
hefðin ekki eins sterk, en þó má víða finna íslensk landslagsmálverk í stofum,
til dæmis sófamálverkið á mynd 8.
Jökullinn, sem hér hangir á vegg í Vesturheimi, er reyndar geysivinsælt við-
fangsefni íslenskra myndasmiða - bæði ljósmyndara og málara - og eitt helsta
augnayndi Reykvíkinga sem og annarra íbúa við Faxaflóa.23
Og nú er ekki seinna vænna, eftir alla umræðuna um flutning náttúru til
höfuðborgarinnar, að taka fram að borgin sjálf er vitaskuld ekki náttúrulaus
staður. Þótt við lítum hér framhjá þeirri mikilvægu staðreynd að borgarlíf er
í sjálfu sér ákveðið náttúruform, og höldum okkur við þann skilning á hug-
takinu náttúra sem miðast við andhverfu þéttbýlis, við svæði sem ekki eru að
mestu lögð undir mannvirki, þá er slík svæði vissulega að finna á höfuðborgar-
svæðinu. Öskjuhlíð, Tjörnin, Elliðaárdalur, Heiðmörk, hafið og strandlengjan
(auk þess sem veðrahamurinn minnir oftar en ekki á hin sívakandi nátt-