Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 16
10
Merkisár i sögu Alþingis.
[Skirnir
Segja sagnamenn vorir ennfremur, að konungur hafi »eign-
ast í hverju fylki óðul öll ok allt land, byggt ok óbyggt,
ok jafnvel sjóinn ok vötnin, ok skyldu allir búendur vera
hans leiglendingar, svá þeir, er á mörkina ortu, ok salt-
karlarnir, ok allir veiðimenn, bæði á sjó ok landi, þá voru
allir þeir honum lýðskyldir«. Sumt af þessu má ekki taka
bókstaflega. Konungur hefir ekki tekið eignarrétt manna af
þeim, hvorki hersum, höldum né öðrum sjálfseignarbænd-
um. En hann hefir krafizt af þeim hollustu við sig. Og
hann hefir ef til vill lagt á þá einhvern fasteignaskatt. Og
því þykir þeim sem hann taki óðulin af þeim. Þeir líkja
skattgjaldinu við afgjald það, er leiglendingar greiða eftir
býli sín. Og því finnst þeim, að konungur svifti þá eignar-
réttinum. Og á aðra hefir konungur líka lagt einhvern skatt.
Þessu voru Norðmenn óvanir. Og finnst þeim þetta áþján.
Svo krefur konungur hlýðni og undirgefni af öllum lands-
lýð. Slíku voru hersar og höldar — en þeir voru kjarni
þjóðarinnar — líka óvanir. Þeir höfðu í rauninni einskis
manns undirmenn verið til þessa tíma.
Þessi mikla breyting olli að sögn miklum útflutningi
úr Noregi. Sumir flýðu land austur á bóginn, og byggðist
þá Jamtaland og Helsingjaland. Aðrir — og þeir hafa ver-
ið miklu fleiri — fóru í vesturátt, til írlands, Suðureyja,
Orkneyja, Hjaltlands og Færeyja. Þaðan herjuðu Norðmenn
síðan mjög á ríki Haralds konungs. Leiddi það til þess, að
hann fór herferð vestur um haf og lagði undir sig Orkneyjar
og Hjaltland og Suðureyjar, þó að eigi héldist eylönd þessi
undir Noregi um sinn.
Það er auðsætt, að almenningur hefir orðið að sætta
sig við vald Haralds konungs, landsetar,- fiskimenn og hinir
srnærri sjálfseignarbændur. Stjórnarbreytingin hefir ekki
skift þá mjög miklu máli. Hersarnir, stórbændurnir (höld-
arnir) og margir víkinganna, sem voru margir hersibornir
eða höldasynir, fundu meira til breytingarinnar og vildu
því ekki sæta boðum og banni konungs. Þeir kusu því
allmargir þann kostinn, að flýja land.
Nokkuru fyrr en þetta varð fannst ísland. Sem kunn-