Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 181
Skirnirj
Alþingi árið 1481.
175'
beita hinum almennu kirkjulögum hér á landi, er hann hóf
staðakröfur sínar, en varð að láta undan síga, af því að
kirkjan var ekki búin að hreiðra nógu vel um sig. Það var
ekki von, að hún gæti komið ár sinni fyrir borð, meðan
leikmennirnir, sem stóðu í veraldarvafstri og voru héraðs-
höfðingjar, mennirnir. sem kirkjan þurfti að aga, voru sjálf-
ir klerkar og allmikill hluti stéttarinnar. Þessu þurfti að
breyta og skapa greinileg mörk milli klerkastéttar og leik-
mannastéttar,— beina stétta-andstöðu. Þar kom kirkjuákvæðið
um ókvæni klerka í góðar þarfir, og ekki sízt ákvæðið
um, að börn klerka væru óskilgetin og þar með ekki rétt
borin til arfs. Ef slíkum ákvæðum var haldið fast fram,.
var ekki fýsilegt fyrir veraldarhöfðingja að taka vigslu, svo
að með því hlaut stéttagreiningin að koma af sjálfu sér.
bað er og eftirtakanlegt, að Árni biskup Þorláksson, sá er
fylgdi öflugast fram beitingu kirkjulaganna allra biskupa,
gekk manna ríkast eftir þvi, að klerkar héldu ókvæni sitt,
eins og sagan af afskiftum hans af hjúskap Odda djákns
sýnir, er hann fór með biskupsvöld á Hólum að Brandi
biskupi látnum. En það var fyrst eftir samþykktina á Alþingi
1253, að kirkjan gat farið að taka íslendinga þeim tökum,
er hún beitti þar, sem hún var gömul i garði. Með staða-
málum hófst barátta milli kirkjunnar og leikmanna á grund-
velli kirkjuréttarins, sem fyrst lauk með siðabyltingunnL
Og allt var það sprottið af fjarska velviljaðri, en ekki að
sama skapi vandlega hugsaðri, umhyggju fyrir sálarheill
landsmanna. Kirkjan bjó með þessu illa í haginn fyrir sjálfa
sig, þvi að hún íþyngdi einstaklingum, sem íyrir refsivaldi
hennar urðu, en þeir voru margir, með gífurlegum útlát-
um, og öllum almenningi með því að hafa kirknamergðina
°g klerkafjöldann, sem allt mæddi á landsmönnum, fram
úr hófi mikinn (sjá rit mitt: Dómkirkjan á Hólum í Hjalta-
dal, bls. 65—69). Siðabyltingin varð því sannkölluð lausn
Islendinga, sem þeir gripu við fegins hendi, ekki vegna trú-
arbreytingarinnar, því að það er auðséð, að hún hefir verið
landsmönnum litið áhugamál, heldur vegna þess, að hún.