Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 178
172
Alþingi árið 1481.
[Skírnir
er, og því orsök allra náttúruviðburða og alls einkalífs. Þó
að kirkjukenningin telji guð eina sérstaka veru (monotheis-
mus), er hann þó í rauninni alheimssál (pantheismus). Guð
var því og húsbóndi alls heimsins, en hérvistarlífið var
ekki annað en bráðabirgðarástand, þar sem mennirnir voru
hjú guðs, og hlaut afkoma þeirra siðar meir að fara eftir
því, hvernig þeir reyndust í-vistinni. Trúin, sem ekkert var,
nema dauð viðurkenning á tilveru guðs og húsbóndavaldi
hans, var því ekki einhlít, hjúið varð að hafa reynzt vel,
ef það vildi fá góða vist annars heims; það voru þvi
verkin, sem mest reið á. Guð lét mönnum það í sjálfsvald
sett, hvernig þeir reyndust, og mannlegt makræði og and-
stæðingar guðs, djöfullinn og hans lið, hjálpuðust að því
að spilla starfi mannanna og framtíðarvonunum annars
heims. Ekki skifti guð sér beinlínis af því, hvernig menn-
irnir ræktu starf sitt, en hann lagði vopnin — sakrament-
in, vígslur, yfirsöngva og annað slíkt — upp í hendurnar
á þeim, sem vildu reynast dyggir þjónar, því að auðvitað
hafði guð sjálfur í fullu tré við andskotann, þótt mönnun-
um veittist það erfitt hjálparlaust. Og hann gerði meira til
hjálpar þeim, sem góðan ásetning höfðu, því að hann setti
yfir þá verkstjóra — kennimenn alla, æðri sem lægri —
og fékk þeim í hendur ótakmarkað umboð sitt. Það var
auðvitað skylda verkstjóranna fyrst að kenna mönnum að
trúa á guð og síðan að sjá um, að menn reyndust góð hjú
hans. Það var efalaust, að mönnunum var það fyrir beztu
að vinna vel í víngarðinum. Það var þvi og vafalaus skylda
verkstjóranna að halda því að þeim. Meðan kristni var
ekki komin uin allan heim, sem þá var kallaður, og menn
á sama stað voru bæði kristnir og heiðnir, gátu viðurlögin
ekki verið önnur en þau, að reka menn úr samfélagi guðs
hjúa — kirkjunni — og láta menn kljást eina og hjálpar-
laust við djöfulinn, unz menn gerðu bót og betrun. Þegar
kristni var komin um allan heim, varð því þó ekki viðkomið,
svo að hinir dyggu saurguðust ekki af samneyti við þá
hina útskúfuðu. Það varð því að koma þeim tafai'laust inn f
kirkjuna aftur, sem af sér brutu, og þá var gripið til þess.