Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 212
206 Kópavogsþing árið 1662. [Skirnir
manna, að flytja fullveldi ríkisins úr höndum ríkisráðsips
yfir í hendur konungs. Hvort samsærismenn hafi í svipinn
hugsað lengra er óvíst. Þó má telja það vafalaust, að kon-
ungur hafi þá þegar hugsað til einveldis, en ekki látið það
uppi, nema við nánustu trúnaðarmenn sína.
Einveldishugmyndin var þá orðin nokkuð gömul í Ev-
rópu, og var Niccolo Machiavelli, hinn frægi ítalski stjórn-
málamaður, er uppi var í lok 15. og upphafi 16. aldar,
einn aðalupphafsmaður hennar. Féll hún alls staðar í góðan
jarðveg hjá þjóðhöfðingjum, en hvergi betur en á Frakk-
landi. Richelieu kardináli, ráðherra Lúðvíks XIII., og Mazarin
kardínáli, ráðherra framan af ríkisstjórnarárum Lúðvíks XIV.,
unnu að því af kappi, að koma á því stjórnarfyrirkomulagi
þar, og er það tókst, varð Frakkland fyrirmynd annarra
ríkja í því efni sem og öðrum. Svo fóru leikar, að ein-
veldið komst á í allri Evrópu, nema Englandi, þar sem
Jakob II. reyndi að koma því á, en var rekinn frá völdum
fyrir, og Svíþjóð, sem slapp við það að kalla má. Þar
komst það að vísu á á dögum Karls XI. 1682, en varð
ekki langlíft, því að það féll úr sögunni með andláti Karls
XII. 1718, enda hafði hann þrátt fyrir hina glæstu herfrægð
sína misbrúkað það skemmilega. Um Friðrik konung, sem
hafði verið biskup í Brimum áður en hann tók konungdóm
i Danmörku, var kunnugt, að hann hafði þá þegar verið
hlynntur einveldi, og að kanzlari hans þar, Reinkingk, hafði
verið einn hinn ákafasti fylgismaður þess stjórnarfyrirkomu-
lags, sem með öðru vel getur hafa haft nokkur áhrif á
það, hvernig handfesta konungs var úr garði gerð. En nú
hafði ógæfan, sem á Dönum dundi og auðvitað var kon-
ungi að kenna, bitnað á ríkisráðinu, sem að forminu til
fór með völdin, en konungur slapp, og kom honum það
nú vel að haldi.
Á þessum tíma var hvergi almenn varnarskylda, held-
ur var allt herlið málalið. í júlí 1660 beiddist konungur
álits ríkisráðsins um það, hve mikið málalið skyldi fram-
vegis halda ríkinu til varnar. Kvað ríkisráðið ekkert fé vera
til slíks, og mæltist konungur þá til þess, að kallað væri