Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 154
148
Alþingi árið 1281.
[Skírnir
ómagaeyri, eru einmitt nefnd í fyrri hluta þessara athuga-
semda og hvergi annarstaðar. Af þessum sökum verður
því ekkert fullyrt um, hversu þessu er varið, hvort hér er
að ræða um athugasemdir handgenginna manna eða eigi,
og er það illa farið, því fróðlegt hefði verið að vita með
vissu, hverju þeir hafa eigi viljað una í bókinni. En um
þessar athugasemdir bændanna er það að segja, að þær
eru mun veigaminni en athugasemdir biskups. Ekki verður
sagt að neinnar ákveðinnar stefnu verði vart í þeim, nema
ef vera skyldi þeirrar, að standa á móti nýmælum um
búnaðarlöggjöfina, er viku frá þeim reglum, sem áður höfðu
gilt, og er þó langt frá því, að þeirri stefnu sé haldið með
nokkurri samkvæmni. Hér er eigi rúm til að rekja þessar
athugasemdir frekara en athugasemdir biskups og verð ég
að láta mér nægja að minnast á örfáar þeirra, sem sýnis-
horn. Bændur gerðu athugasemd »um búfjár ábyrgð ok
skildaga, er at engu skal hafa«. Á þetta bersýnilega við
ákvæðin í upphafi 16. kap. í Kaupabálki. Þar er mælt svo
fyrir, að leigutaki skuli ábyrgjast leigt búfé að öllu, nema
við bráðasótt eða lungnasótt, kelfing, lambburð, aldri eða
lýstur reið. Er þetta ákvæði tekið úr landslögum Magnúsar
konungs VIII — 14. Eftir Grágás hafði leigutaki hinsvegar
ábyrgzt leigupeninginn að öllu.') Ákvæði Jónsbókar eru
því hagstæðari fyrir leigutakann en ákvæði Grágásar. Höf-
undar Jónsbókar hafa sýnilega verið hræddir um, að þessi
réttarbót leigutakanum til handa mundi verða gerð að engu
með því að láta hann taka á sig ábyrgð á fénaðinum með
samningi. Við því vildu þeir sjá og bættu þess vegna við
þessum orðum: »en þó at alla ábyrgð skili þeim á hend-
ur, er leigir, þá skal þat eigi haldaz«. Við þetta vildu menn
eigi fella sig. Er sýnilegt, að það eru hagsmunir efnamann-
anna, sem hér láta til sín taka, þeirra manna, er leigðu
öðrum búfé, hvort sem það var leigt með jörðum eða
ekki. Leiguliðarnir hafa mátt sín lítils á þessu þingi. —
Önnur athugasemd er gerð »um lán, ef sjálfr týnist með«.
1) Grg. I. b. 153, II. 238.