Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 52
46
Merkisár i sögu Alþingis.
ISkírnir
heilbrigðismál, samgöngumál o. fl. Þar á móti hlýtur krafa
um það að skapast i hug hvers manns, að ríkisvaldið geri
einhverjar ráðstafanir til þess að halda friði og reglu i
þjóðfélaginu. Þegar frá er skilin skylda goðanna til þess
að heyja féránsdóm eftir seka menn og skuldadóm (eins-
konar gjaldþrotaskifti), þá hvíldi eigi að lögum nokkur
skylda á þeim til þess að halda uppi landslögum, nema
að sækja þing og nefna dóma. Sá, sem misgert var við,
varð sjálfur að leita réttar síns, bæði að höfða mál og sjá
um framkvæmd dómsins. Og ef sá, er fyrir sökum var
hafður, var nægilega voldugur, þá mátti búast við því, að
hann beitti bæði dómendur og sækjanda máls ofríki. Með-
an jafnvægi hélzt milli goðorðanna, fór allt sæmilega. Eng-
inn goðorðsmanna mátti verða það voldugri en hinir, að
hann gæti boðið þeim mörgum byrginn.
Hver goðorðsmaður var eigi aðeins fyrirsvarsmaður
goðorðs síns á Alþingi. Hann var og venjulega höfðingi
heima i sveit sinni. Hann stýrði, sem áður greinir, hofi og
blótum, meðan heiðin trú við gekkst. Hann átti að semja
mál þingmanna sinna og veita þeim liðsinni. Þess var kraf-
izt af honum, að hann friðaði sveitir sínar. Þetta voru
óskrifaðar reglur. Goðorðsmanni var þetta áríðandi tíl þess
að hann héldi sæmd sinni og þingmönnum sínum. Menn
gátu sagzt úr þingi við goða og í þing með öðrum, eins
og það var nefnt. Þetta, að goðorðin voru eigi staðbundin,.
gat meðal annars stuðlað til þess, að ísmeygilegir höfð-
ingjar eða voldugir gátu dregið þingmenn til sín frá öðrum
og raskað með því jafnvægi milli goðorðsmanna. Við þetta
bættist svo, að menn gátu aflað sér goðorða að erfðum,
með kaupum og með konurn sínum, svo að þeir gátu keypt
sér hlutdeild i stjórn landsins, rétt til að skipa dómendur
og til setu i löggjafarsamkundu landsins. Þessu gamla skipu-
lagi mætti helzt jafna til þess, ef menn gæti nú kegpt sér
eða erft rétt til að sitja á Alþingi, skipa dómendur og vera
sýslumenn. Sami maður gæti þá nú t. d. keypt sér þing-
seturétt af öllum öðrum þingmönnum og þar með orðið
einvaldur.