Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Qupperneq 12

DANSMENNT í GRUNNSKÓLA
Heimildir hér á landi sýna að þeir dansar sem nú eru nefndir gömlu dansarnir
berast til landsins hver af öðrum frá upphafi 19. aldar eða aðeins fyrr og fram á
síðasta fjórðung 19. aldar (Sigríður Þ. Valgeirsdóttir og Mínerva Jónsdóttir 1994, 2.
bindi). Þeir urðu brátt mjög vinsælir og iðkaðir um allt land. Smátt og smátt viku
þeir fyrir nýjum dönsum, fyrst í þéttbýli, en eru þó enn við líði.
íslensk arfleifð á sviði gömlu dansanna er mun fjölbreyttari en annars staðar á
Norðurlöndum, samkvæmt rannsóknum Nordisk forening for folkedansforskning
á gömlum dönsum og danshefðum þessara landa, sem höfundur var aðili að (Sig-
ríður Þ. Valgeirsdóttir 1988). Samanburður við aðra tegund rannsóknar á gömlu
dönsunum hér á landi (Sigríður Þ. Valgeirsdóttir og Mínerva Jónsdóttir 1994) stað-
festir þetta.
Það virðist nokkuð ljóst að hér var ekki danslaust land í nálægt tvær aldir eða
frá lokum vikivakatímabilsins til um 1880, svo sem fram hefur komið í ritum fræði-
manna, meðal annars Jónasar Jónassonar frá Hrafnagili (1961).
Þegar nýju dansarnir bárust til landsins á fyrstu áratugum 20. aldar beindist
áhugi almennings brátt að þeim en dvínaði á gömlu dönsunum. Fljótlega fór ungt
fólk sem hafði lært nýju dansana erlendis að bjóða sérstaklega upp á kennslu þeirra
eða bæta þeim við kennslu dansa sem fyrir voru. Danskennsla var reyndar þekkt
löngu fyrir þann tíma og má t.d. nefna danskennslu Bernhards Steinke á Akureyri
sem getið er um í Norðra (1854). Einnig má nefna að Magnús Stephensen lagði
stund á dansnám í Kaupmannahöfn (líklega 1782-1783) og bar með sér nýjungar til
landsins svo sem valsinn sem öld síðar brúaði bilið milli nýju og gömlu dansanna
og lifir enn.
Þrátt fyrir nýju dansana héldu gömlu dansarnir vinsældum sínum, lengst í
dreifbýli. Þeir hafa nú að mestu vikið fyrir nýrri dönsum nema helst á þorrablótum
og í félagasamtökum þar sem enn eru dansaðar syrpur af gömlu dönsunum.
Gömlu dansarnir eru nú kenndir í flestum dansskólum en í nokkuð breyttri
mynd eftir að þeir voru staðlaðir sem keppnisíþrótt. Áhugahópar um gömlu dans-
ana dansa þá nær því sem áður var.
Dans hefur víða í Evrópu átt erfitt uppdráttar sem fræðigrein og þær rannsókn-
ir sem gerðar hafa verið lúta yfirleitt lögmálum annarra fræðigreina og endurspegla
jafnvel vanþekkingu á sjálfum dansinum. Það þarf hins vegar ekki flóknar rann-
sóknir til þess að gera sér grein fyrir fágætri arfleifð hér á landi bæði að því er tekur
til söngdansa og gömlu dansanna. Segja má að sú arfleifð geti verið kjölfesta menn-
ingar á þessu sviði.
Tilgangur þessarar greinar er að hugleiða hvernig nýta megi innlenda sem
erlenda þekkingu á fjölbreytileika, sérkennum og eiginleikum dansins til að koma á
dansmenntakennslu í grunnskólum hér á landi í samræmi við nýja námskrá í list-
greinum (Enn betri skóli 1998). Fyrst verður vikið að hugtökunum „dans í skólum"
og „dansmennt" og meðal annars tekin dæmi af nýjum námskrám í tveimur grann-
löndum og hér á landi og gerð nokkur grein fyrir þætti dansins í viðmiðunar-
stundaskrá þessara landa. Þá verður vikið að hugmyndum um dansmenntakennslu
hér á landi og endað á nokkrum hugleiðingum um framkvæmd hennar. í viðauka
eru gefin nokkur dæmi um útfærslu einstakra markmiða dansmenntanáms.
10