Hugur - 01.01.2002, Page 42

Hugur
W.V. Quine
ósannindi. Eins mætti segja að það sem virðist vísun til staðreyndar
handan við snjóinn og lit hans sé ekki annað en orðalag.
Gott og vel, svo lengi sem við getum litið þannig á málið hef ég ekki yf-
ir neinu að kvarta. En innan heimspekilegrar rökfræði er tilhneiging
sem ekki er hægt að afgreiða með þessum hætti. Hér hafa menn farið af-
vega hvað varðar merkingu setninga frekar en staðreyndir. Merking
setningar er kölluð staðhæfing1 og á hana er litið sem sértækan hlut með
sjálfstæða tilvist. Þessar staðhæfingar frekar en setningarnar sjálfar eru
sagðar sannar eða ósannar. Og þessar staðhæfingar eru það sem fólk veit
eða trúir eða efast um eða finnst augljósar eða ótrúlegar.
Umburðarlyndi heimspekinga í garð staðhæfinga á að einhverju leyti
rætur í tvíræðni orðsins ‘staðhæfing’. Orðið er stundum einfaldlega not-
að yfir setningarnar sjálfar, staðhæfandi setningar (e. declarative
sentences); og svo gera sumir þeirra sem nota orðið yfir merkingu setn-
inga ekki skýran greinarmun á setningum og merkingu setninga. Þegar
ég ræðst gegn staðhæfingum á næstu blaðsíðum þá beini ég auðvitað
spjótum mínum að staðhæfingum sem merkingu setninga.
Sumir heimspekingar sýna lofsverða feimni þegar kemur að staðhæf-
ingum í þessum hlaðna skilningi og hafa í þess orðs stað hallað sér að
orðinu ‘fullyrðing’ (e. statement). Spurningin sem ég spurði í upphafi
þessarar greinar ber merki þessarar óljósu notkunar orðsins. Hversdags-
leg notkun mín á orðinu ‘fullyrðing’ í fyrri bókum er ekki óljós með sama
hætti, þar notaði ég orðið einfaldlega yfir staðhæfandi setningar, eins og
þar er ljóst. Síðar hætti ég að nota þetta orð vegna þess að í Oxford fóru
menn að nota það yfir athöfnina að fullyrða eitthvað. Tilvísun í fullyrð-
ingar í þessum tilvikum, frekar en staðhæfingar, skýrir ekkert. Eg mun
ekki segja meira um fullyrðingar, en snúa mér að staðhæfingum.
Þegar heimspekingar hleypa staðhæfingum inn í verufræði sína, hvort
heldur það er fyrir athugunarleysi eða vegna yfirdrifinnar gestrisni, þá
líta þeir gjarnan svo á að það séu staðhæfingar frekar en setningar sem
eru sannar eða ósannar. Þeim finnst að þeir spari sér eitt skref með
þessu. Rifjum upp að Þjóðverjinn segir sannleikann svo fremi (1) ‘Der
Schnee ist weiss’ þýði að snjór sé hvítur og (2) snjórinn sé hvítur. Stað-
hæfingasinninn sparar sér skref (1). Staðhæfingin að snjór sé hvítur er
sönn svo framarlega sem (2) snjór er hvítur. Svo einfalt er það. Staðhæf-
1 ‘Staðhæfing’ er þýðin á enska orðinu ‘proposition’. Stundum hefur orðið ‘yrðing’
verið notað sem þýðing á ‘proposition’ en sú þýðing hefur þann galla að ‘yrðing’
er dregið af‘orð’ en staðhæfingar eru óháðar orðum eða tilteknum tungumálum.
Orðið ‘staðhæfing’ hefur ennfremur þann kost að vera samstofna orðinu
‘staðreynd’ en staðhæfingar og staðreyndir eru náskyldar - ef þær eru þá til.
[þýð.]
40
A