Hugur - 01.01.2002, Page 67

„Sálin í Hrafnkötlu
Hugur
ur.22 Styrkja má innviði þessarar kenningar með efniviði frá bandaríska
heimsspekingnum John Searle. Hann segir að allar yrðingar hvíli á
óendanlegum fjölda meira eða minna þögulla forsendna, engin lifandi
leið er að draga þær allar fram í dagsljósið. Ef einhver segir „kötturinn
er á mottunni“ þá verður hann að gera ráð fyrir að kisa sé innan við
þyngdaraflssviðið því utan þess er ekki hægt að tala um upp og niður.
Auk þess hvílir yrðing hans á þeirri forsendu að kattarsmánin sé ekki
límd við mottuna o.s.frv, o.s.frv.23 Searle sjálfur er vissulega enginn efa-
sinni en það gefur augaleið að sé þessi greining hans rétt þá er ekki hægt
að tala um 100% einræða yrðingu nema hægt sé að gera grein fyrir öll-
um þeim forsendum sem yrðingin byggir á. Vandinn er sá að mann-
skepnan var ekki sköpuð fyrir óendanleikann, það er röklega útilokað að
hægt sé að fá yfirsýn yfir óendanlega margar forsendur.
Það er heilmikið til í greiningu Searles, vandséð er hvernig náttúruleg
tungumál geti verið fullkomlega einræð. Þess utan má finna bjóra í
spekimálum efasinna, t.d. skal játað að skilningur er engin röknauðsyn.
Þó ég telji mig fullvissan um að ég hafi skilið leiðara Morgunblaðsins í
dag er engin röknauðsyn að svo sé. Mér gæti hafa skjátlast, því er eðli-
legt að álykta sem svo að allar túlkanir séu fallvaltar (þessi staðreynd
hlýtur að veikja hlutlægnishyggjuna). Engu að síður tel ég að túlkunar-
efasinnar hafi á röngu að standa. Þeim jdirsést að þeir geta ekki sagt Y1
„engin rétt túlkun á neinni yrðingu er til“ án þess að lenda í röklegum
vanda. Þeir verða að gera ráð fyrir því að hægt sé að greina milli réttra
og rangra túlkana á Y1 ef menn eiga að taka yrðinguna alvarlega. Ann-
ars gætu menn sagt að ekkert sé því til fyrirstöðu að túlka Y1 sem T1 „til
er rétt túlkun á sumum yröingum". Þannig kippa öfgafullir túlkunarefa-
hyggjumenn stoðunum undan eigin kenningum.24 Að breyttu breytanda
gildir slíkt hið sama um yrðingar á borð við Y2 „allir textar eru marg-
ræðir“. Ef svo er má fullt eins túlka Y2 sem T2 „engir textar eru marg-
ræðir“. Til að gera langa sögu stutta verðum við gera ráð fyrir því að Y2
sé einræð ef við eigum að geta trúað henni. Sé svo þá kippum við stoð-
unum undir okkar eigin trú á Y2 því að þá viðurkennum við að til sé að
minnsta kosti ein einræð yrðing.
Niðurstaða mín er þá sú að við verðum að gera ráð fyrir því að til séu
22 Samkvæmt Jonathan Culler: On Deconstruction: Theory and Criticism after
Structuralism (London: Routledge, 1983) bls. 176.
23 John Searle, til dæmis í: „Metaphor“ í A. Ortony (ritstj): Metaphor and Thought
(Cambridge: Cambridge University Press, 1979) bls. 85.
24 Þessi gagnrýni er í anda Karl-Ottos Apels án þess að vera beinlínis frá honum
komin. Apel: Transformation der Philosophie. Band I-II. (Frankfurt a.M.:
Suhrkamp, 1973).
65