Hugur - 01.01.2002, Qupperneq 115

Vísindastríðin, sannleikurinn og Rorty
Hugur
sé afurð félagslegra þátta.8 Það má hinsvegar draga í efa að slík rök
hríni á vísindafélagshyggju. Rökin um árangur vísindanna breyta engu
um þá almennu hugmynd að reglur þeirra um túlkun og skilning á
heiminum séu fyrst og fremst mannleg uppfinning. Þetta greinasafn er
mjög áhugaverð lesning þó að niðurstaða lesandans kunni eða vera önn-
ur en niðurstaða höfundanna. Er nokkur ástæða til að reyna að stuðla
að því að raunvísindi og hugvísindi tali sama mál? Kannski ágreining-
urinn sé sjálfur frjórri og gagnlegri en tilbúin sáttagjörð.
3
Richard Rorty hefur um árabil verið einn af umdeildustu heimspeking-
um Vesturlanda. Hann hefur ráðist markvisst á orðræðu vísindalegrar
aðferðar og rökgreiningarheimspeki og boðað fráhvarf frá ýmsum heilög-
um sjónarmiðum heimspekinnar. Bókin Rorty and his Critics tekur sam-
an á einum stað andmæli margra þekktra heimspekinga við kenningum
og hugmyndum Rortys og svör hans við þessum andmælum. Af mörgu er
að taka, en í þessu merkilega greinasafni er farið yfir flest það sem Rorty
hefur haldið fram í gegnum tíðina og það sett í samhengi við umræðuna
innan heimspekinnar. Þegar upp er staðið kemur Rorty miklu betur út
úr þessu heldur en búast hefði mátt við. Svör hans eru ítarleg og hann
gefur hvergi eftir, þó að hann fallist á stöku stað á sjónarmið
gagnrýnenda sinna.
Afgreiðsla Rortys á sannleikshugtakinu hefur farið fyrir brjóstið á
mörgum og sá sem þetta skrifar er einn þeirra sem telur að þar skjóti
Rorty alvarlega yfir markið. í stuttu máli má skýra afstöðu Rortys svo
að hann hafni þeim greinarmun sem hefðbundið er að gera á vel rök-
studdri eða réttlættri skoðun annarsvegar og sannri skoðun hinsvegar. í
The One Culture gera Alan Sokal og Jean Bricmont grín að þessari hug-
mynd með því að benda á ósköp einfaldan hlut: Hann er sá að augljós-
lega sé reginmunur á skoðun sem samkomulag ríkir um og á sannri
skoðun. Samkvæmt greinargerð Rortys getum við hinsvegar ekki annað
en slegið þessu tvennu saman og það sé augljóslega fáránleg niður-
staða.9
8 K.G. Wilson og C.K.Barsky, 2001, „From Social Construction to Questions for
Research: The Promise of the Sociology of Science“ The One Culture? bls.
147-149.
9 Alan Sokal og Jean Bricmont, 2001 (Science and the Sociology of Science: Bey-
ond War and Peace) The One Culture? bls. 34-36; Richard Rorty, 2000 „Univer-
sality and Truth“ Rorty and his Critics bls. 4—5.
113