Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Blaðsíða 127

Svið eins og íslensk fræði, jarðfræði, sjávarlíffræði og hafréttarlögfræði eiga að fá for-
gang um nokkurra ára skeið en þessi svið eru í einkar nánum tengslum við íslenska
menningu, náttúruleg skilyrði og atvinnulíf. Önnur svið koma að sjálfsögðu til kast-
anna síðar en lifandi og öguð umræða er forsenda metnaðarfullrar forgangsröðunar
og framþróunar í því umhverfi sem þarf að skapa fyrir þau svið þar sem við hyggj-
umst nema lönd svo eftir verði tekið.
Þegar hugsað er um þróun háskólastigsins á þessum forsendum leysir umræða
um byggðastefnu og samkeppni um nemendur lítinn vanda en upp á síðkastið hefur
í fjölmiðlum og á Alþingi talsvert verið fjallað um mikilvægi þess að stofna háskóla í
hinum eða þessum landshlutanum. Ef þetta er tekið bókstaflega þá eiga menn vænt-
anlega við „university“ frekar en háskólastofnun á afmörkuðu sviði. Þá er jafnan
heldur ekki skýrt hvort átt er við grunnnám eða hvort haft er í huga heildstætt nám
til æðri gráða með tilheyrandi rannsóknaraðstöðu. Hugtakanotkunin á orðinu
háskóli er þess eðlis að umræðan verður oft mjög ómarkviss og væntingar fólks í litlu
samræmi við það sem raunsætt má telja.
En hefur þá ekkert gott gerst í þróun háskólastigsins á síðastliðnum árum? Að
mínu mati hefur mikill metnaður og brautryðjendastarf verið unnið í mörgum þeirra
skóla og námsbrauta sem nýlega hafa verið sett á laggirnar. En nú finnst mér komið
að því að stuðla þurfi að aukinni samhæfingu meðal þeirra stofnana sem tilheyra
háskólastiginu. Sú kjörmynd sem ég sé fyrir mér eru tveir stórir háskólar
(universities), annar opinber og hinn einkarekinn og einn sérskóli á sviði viðskipta.
Allir ríkisháskólarnir – Háskólinn á Akureyri, Háskóli Íslands, Hólaskóli, Kenn-
araháskóli Íslands, Landbúnaðarháskólinn á Hvanneyri auk Listaháskóla Íslands
sem er sjálfseignarstofnun – gætu sameinast í nýjan Háskóla Íslands. Hinum nýja
háskóla þyrfti að skipa svið, s.s. félagsvísindasvið, heilbrigðis- og lífvísivísindavið,
hugvísindasvið, kennslu- og uppeldisvísindasvið, landbúnaðarvísindasvið, listasvið,
og verk- og raunvísindasvið, svo dæmi sé tekið. Hinn nýi skóli gæti verið skipulagð-
ur sem samlag sjálfstæðra stofnana þar sem hvert svið fengi mikið sjálfstæði um nám
og rekstur. Ef vill vill væri hægt að kalla þessi svið „skóla“ (schools), s.s. Félagsvís-
indaskóla Háskóla Íslands, Heilbrigðis- og lífvísindaskóla Háskóla Íslands o.s.frv.
Hin sameiginlega starfsemi yrði síðan fjármögnuð sem hlutfall af fjárlögum hvers
skóla. Víða erlendis eru fyrirmyndir af háskólasamlagi sem þessu og því hægt um vik
að leita samráðs um ýmis framkvæmdaatriði. Háskóli Íslands á Akureyri yrði sjálf-
stæð deild í hinum sameinaða skóla þar sem annars vegar væri í boði nám á sömu
sviðum og í hinum sameinaða skóla og hins vegar sérhæft nám sem ekki byðist
annars staðar. Jafnframt yrði hann endurmenntunar- og fjarkennslumiðstöð hins nýja
skóla sem þjónaði símenntunarmiðstöðvum og fræðslusetrum sem settar hafa verið
á laggirnar víðs vegar um landið.
Háskólinn í Reykjavík verður hinn stóri háskólinn í landinu sem þróast með svip-
uðum hætti og raun ber vitni og einbeitir sér að námstilboðum sem falla undir tækni
og viðskipti. Viðskiptaháskólann á Bifröst þróast með viðlíka áherslum og nú er og
hann verður öflugur sérskóli á sviði verslunar og viðskipta. Þessi svið eru einkar
mikilvæg fyrir land og þjóð og æskilegt að þessar stofnanir afmarki starfsemi sína við
B Ö R K U R H A N S E N
127