Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Blaðsíða 130

Til þess að ákveða hverjir komast í ríkisstyrkt sæti koma margar leiðir til greina.
Til dæmis með því að forgangsraða. Til dæmis gætu nemendur með háar einkunnir
á nýju stúdentsprófi haft forgang. Síðan kæmu nemendur með lágar einkunnir á nýju
stúdentsprófi og loks nemendur með eldra stúdentspróf. Nemendur sem ætla í fullt
nám hefðu forgang umfram nemendur sem hyggjast stunda nám með vinnu. Kerfi af
þessum toga er við lýði í mörgum löndum, m.a. á Norðurlöndunum, í Ástralíu og í
Bretlandi.
Sú spurning vaknar hvort bjóða eigi þeim nemendum sem ekki komast í ríkis-
styrkt sæti einhverja úrlausn. Í Ástralíu og ýmsum öðrum löndum geta nemendur
sem standast lágmarkskröfur fengið að skrá sig til náms, en verða að greiða full
skólagjöld. Þetta mætti auðvitað gera á Íslandi en hætt er við að slík ákvörðun falli
illa að því velferðarkerfi sem byggt hefur verið upp á hér á landi. Mörgum þykir
eflaust sanngjarnara að allir sem óska eftir því að stunda háskólanám fái stuðning
ríkisins.
Í nýlegri stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á Háskóla Íslands kemur fram að
skólinn er tiltölulega ódýr í rekstri í samanburði við sambærilega háskóla í Evrópu. Í
skýrslu Ríkisendurskoðunar kemur fram að hækka þurfi fjárveitingar til Háskóla
Íslands til þess að skólinn geti eflt framhaldsnám og bætt gæði. Eðlilegast væri að
hækka einingarverð sem ríkið greiðir fyrir hvern virkan nemanda og hafa enn hærra
einingarverð fyrir nemendur í framhaldsnámi. Jafnframt er nauðsynlegt að hækka
fjárveitingar til rannsókna og er eðlilegt að við útdeilingu rannsóknafjárveitinga til
skóla verði tekið mið af árangri í rannsóknum. Verði ákveðið að gera þetta á sama
tíma og greitt yrði fyrir alla virka nemendur væri fjárhagsvandi Háskóla Íslands
leystur.
Verði niðurstaðan hins vegar sú að auka ekki fjárveitingar til Háskólans er annarra
aðgerða þörf. Eins og að framan greinir verður varla sátt um það að útiloka hóp nem-
enda á hverju ári frá háskólanámi. Því mætti hugsa sér að einingarverð yrðu lækkuð
svo að allir sem óska eftir að stunda háskólanám fái skólavist. Á móti kemur að nú-
verandi einingarverð standa ekki undir eðlilegum kostnaði og lækkuð einingarverð
gera það auðvitað enn síður. Í þeirri stöðu væri ekki unnt að komast hjá því að
heimila opinberu skólunum að innheimta skólagjöld með sama hætti og einka-
skólarnir gera. Að sjálfsögðu geri ég ráð fyrir að skólagjöldin yrðu lánshæf hjá Lána-
sjóði íslenskra námsmanna með sama hætti og skólagjöld í einkaskólum, sem eru
niðurgreidd um helming af ríkinu.
Á árinu 2004 fékk Háskóli Íslands greitt að meðaltali 600.000 kr. fyrir hvern virkan
nemanda. Um 9000 nemendur voru skráðir við skólann og skiluðu þeir 5700 árs-
verkum. Greitt var fyrir 5200 virka nemendur samtals 3,1 milljarð króna. Ekki fékkst
greiðsla fyrir 500 virka nemendur sem hefði átt að nema 300 milljónum króna. Að
mínu mati þyrfti meðaleiningarverð að vera að minnsta kosti 720.000 kr. Fjárþörf
Háskóla Íslands á árinu 2004 vegna kennslu var því 5700*720.000 eða 4,1 milljarður
króna.
Þrjár leiðir koma til greina fyrir utan þá að leysa vandann með því að hækka með-
aleiningarverð á virkan nemanda í 720.000 kr. og greiða fyrir alla virka nemendur
V I Ð H O R F
130