Búfræðingurinn - 01.01.1948, Blaðsíða 24

22
BÚFRÆÐINGURINN
4 Þeir hafa varla gert sér fulla grein fyrir því, að niðjar sínir
ættu eftir að byggja lífsafkomu sína í meira en 1000 ár, svo til
eingöngu á þessum litla bústofni. En búfénu fjölgaði ört og
gullöld íslendinga liófst.
Islendingasögurnar, þótt þær séu ekki sögur um atvinnuvegi
Islendinga, geta stórra hjarða sauðfjár, hrossa og nautgripa.
Engar heimildir eru til um tölu búfjár hér á landi fyrr á öld-
um, en óefað hefur það stundum orðið mjög margt.
Búfjárrækt landsmanna var mjög háð duttlungum veður-
farsins, því bændur höfðu lítil tún og hin ófullkomnu fornu
tæki til heyskapar. Fóðurskorturinn og vöntun peningshúsa
hefur því verið versti Þrándur í Götu öruggrar afkomu bú-
fjárræktarinnar.
Fénaði fjölgaði í góðærum en fækkaði og gaf lítinn arð í
hörðum árum. Elztu tölur um fjölda búfjár hér á landi er að
finna í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns frá 1703.
Þá var tala nautgripa 35.860, sauðfjár 279 þúsund, hrossa
26.909. Frá þeim tíma fram til síðustu aldamóta voru naut-
gripir í landinu ávallt færri en þeir voru 1703, oftast um 22-25
þúsund. Lægst varð tala búfjár eftir Móðuharðindin 1784,
nautgripir voru þá 9.800, sauðfé 49 þúsund og hross 8.600. En
búfé fjölgaði ört aftur og hefur tala hrossa oftast verið milli
30-40 þúsund en tala sauðfjár frá 200—600 þúsund.
Ýmislegt, svo sem fornmenjar og ýmsar söguheimildir, benda
til þess, að nautgripir hafi fyrr á öldum verið hlutfallslega
fleiri en sauðfé og hross, samanborið við það sem síðar varð.
Nautgripir, sauðfé og hross eru þær búfjártegundir sem
langmesta þýðingu hafa haft fyrir afkomu landsmanna, frá því
land byggðist, en ávallt mun hafa verið fremur fátt af svínum,
geitfé og alifuglum.
Eigi er ástæða til þess að telja að einhver ein af hinum þrem-
ur aðalbúfjártegundum liafi verið annarri þýðingarmeiri fyrir
þjóðina, þótt sauðfjárræktin hafi gefið mestar sölutekjur og
afurðir sauðfjárins hafi verið notaðar meira til að fæða og klæða
þjóðina frá fyrstu tíð, en afurðir nautpenings og hrossa. Naút-
griparæktin veitti þjóðinni mjólk og smjör að vetrinum, þegar
ærnar mjólkuðu ekki, svo að án kúnna hefði þjóðin eigi getað