Saga - 1960, Blaðsíða 132

124
RITFREGNIB
lenzkrar skáldmenntar, þótt við flytjum þá austur á andlegar eyði-
merkur Freysdýrkunarinnar. Freyr og skyldulið hans er hvergi
orðað við skáldskap, guð skáldskaparins hét öðru nafni. Þótt þess
finnist dæmi, að Maoríar á Nýjasjálandi og jafnvel Indíánar í
Ameríku hafi flutt kvæði, er þeir dýrkuðu frjósemisguði sína, þá
nægir slíkt ekki til þess að sanna, að sami siður hafi ríkt á Norð-
urlöndum í fyrnsku. Einnig ber þess að gæta, að við þekkjum
dálítið til þess, að Norðmenn fengust við þá iðju að yrkja kvæði
á víkingaöld; kvæði eru varðveitt eftir Þjóðólf hvinverska, Þor-
bjöm hornklofa og Eyvind skáldaspilli, en okkur er ekki kunnugt
um eitt einasta sænskt skáld, sem kvæði orti, fyrr en löngu síðar.
Nokkrir vísupartar eru varðveittir á sænskum rúnaristum, það er
allt og sumt. Sama er að segja um Danmörku. Við erum því engu
nær, þótt við leitum uppruna skáldmenntarinnar á þeim slóðum,
ef okkur virðist andleg gróðurmold Noregs of hrjóstrug til þess
að geta alið þá kvisti.
Barði leitar víða fanga kenningum sínum til styrktar. Hér á
landi hafa fundizt nokkrir gripir, sem teljast austrænnar ættar,
kynjaðir austan úr Svíþjóð eða frá Gotlandi. Þessa gripi leiðir
Barði fram sem sönnunargögn kenningar sinnar um austrænan
uppruna íslendinga. Þegar hann ritaði grein sína um forngripina
í Helgafell 1943, voru íslenzkir gripir úr heiðni ekki rannsakaðir
til þeirrar hlítar sem nú er orðið. Fremst í flokki hinna „aust-
rænu“ gripa telur hann tvö smálíkön og styðst þar við skoðanir
norska fornfræðingsins H. Sheteligs. Líkön þessi hugði hann Freys-
myndir, en Kristján Eldjárn telur annað vera hnefa úr tafli, en
hitt sennilega Þórslíkan, en vekur þó athygli á því, að í Noregi
hefur fundizt hnefi, „sem skorinn er úr beini og sýnir hund eða
hundmenni, sitjandi á stól líkt og Eyrarlandsgoðið". Hann telur
hvatvíslegt að eigna þá myndhefð, sem birtist í líkönum þessum,
einu landi öðrum fremur, meðan ekki finnast fleiri dæmi smíðar
af þessu tagi.
Kristján Eldjárn telur, að sænskir gripir fundnir á fslandi séu
ekki fleiri en svo, „að vel megi kenna þá þeim sænskættuðu mönn-
um, sem vottar fyrir í Landnámu og hafa að líkindum verið hlut-
fallslega fleiri en hún gefur í skyn. Þessir gripir setja ekki svip
sinn á íslenzkt menningarumhverfi 10. aldar, eins og það lýsir sér
í fornleifum". Hann bendir einnig á, að sænskir landnemar hafi
eðlilega getað haldið sambandi við frændur og vini þar eystra og
greitt götu íslenzkra kaupmanna á sænska markaði. Margir land-
námsmenn flýðu Noreg og áttu þar lítilla griða að vænta, en „það
gat ýtt undir þá að leita sér markaða í löndum kringum Eystrasalt".
Barði bendir á, að sverð hafi verið algengustu vopn í Noregi,