Saga - 1960, Blaðsíða 136

128
RITFREGNIR
sóknir þessar svo vel á veg komnar, að margs konar niðurstöður
eru birtar í yfirlitsritum. f tímaritinu Namn och Bygd, Uppsala
1958, er ritgerð um -stade- og stádar-nöfn á Gotlandi eftir Lars
Hellberg. Af þeirri ritgerð sést, að fjöldi íslenzkra staða-nafna á
sér hliðstæðu í engjanöfnum á Gotlandi, t. d. birtast þar nöfnin:
Hallstaðir, Ormstaðir, Brunnstaðir og fjöldi annarra. Hér er eng-
inn vettvangur til þess að ræða þessar nafngiftir, en á þær bent
til þess að vekja athygli á því, að við eigum ærin verkefni að vinna
við rannsóknir á íslenzkri byggðarsögu. — Hér hefur lítils háttar
verið fjallað um goðatrú foma, en öllum heimildum ber saman
um það, að Þór hafi verið höfuðgoð íslendinga á 10. öld. í áður
tilvitnuðu riti segir Amtoft (bls. 289), að á síðasta skeiði heiðn-
innar hafi Þór orðið guð hins frjálsa bændasamfélags, sem átti
í vök að verjast fyrir vaxandi ríkisvaldi á Norðurlöndum á vík-
ingaöld, og þess vegna hafi hann orðið eðlilegur verndarvættur
þeirra, sem flýðu stjómarbreytingar út til íslands; „þar og á
öðrum afskekktum hlutum Norðurlanda var hann dýrkaður ásamt
Frey og Nirði, en hann var eðlisskyldastur þeim guðum sökum
stöðugt nánari tengsla sinna við jörð og frjósemi". Óðinn var guð
skáldskapar, og íslendingar dýrkuðu hann eins og Egils saga ber
gleggst vitni. í Tímariti Máls og menningar leiðir Hermann Páls-
son fram ný rök fyrir Óðinsdýrkun hér á landi. Hann bendir rétti-
lega á, að nauðsynlegt sé að gera sér grein fyrir íslenzkum sér-
kennum, „því að hitt er oft óvíst, að hve miklu leyti þau áttu við
aðrar þjóðir“. Þetta verða fræðimenn að leggja sér ríkt á minni.
Skáldskapur og sagnalist voru íslenzk sérkenni, sem hvergi náðu
að þroskast að marki á Norðurlöndum á miðöldum utan íslands.
Bjöm Þorsteinsson.
Ottar Dahl: Norsk historieförskning i 19. og 20. árhundre. Oslo 1950.
Sami höf.: Om orsaksproblemer i historisk forskning. Doktorsrit, '56.
Þessar bækur Dahls, útg. í Universitetsforlaget í Osló, fjalla
um sögurannsóknir í greinilegri nútíðarmerkingu orðsins, afmark-
aðri frá hliðstæðum fræðigreinum. Gagnstætt því sem þjóðminja-
fræðin reynir að endurskapa hvert liðið tímabil tiltekins umhverfis
sem nokkuð kyrrstæða heildarmynd, fæst sagan við hreyfinguna
og samhengi hennar (dynamik), spyr hvað hefur gerzt og breytzt,
hvenær og í hvaða samhengi. Heimspeki og þjóðfélagsfræði skulu
þar hvergi nefndar meir en til að tákna með þeim höfuðáttir, og
eins verða sagnafræði (folklore) og bókmenntasaga að aukaatrið-
um, þar með taldar heimildir eins cg þjóðsögur og íslendingasögur.
íslendingar hafa gott af að vita sem flest, er Norðmenn vita 1
sögu, og gagnkvæmt. Því veldur fyrst það, að 860—1536 voru örlög