Andvari

Volume

Andvari - 01.01.2011, Page 144

Andvari - 01.01.2011, Page 144
142 JÓN KARL HELGASON ANDVARI er sköpun þeirra og staðsetning liður í því að móta sameiginlegt sögulegt minni kynslóða og hópa. Saga þeirra er oftar en ekki nátengd þróun pólitísks valds og valdabaráttu en um leið er hún saga markvissrar gleymsku. „Af hverju heldurðu að Jónas sé hafður hérna í felum í rjóðri í Hljómskálagarð- inum meðan dauðyfli eins og Jón Sigurðs stendur fyrir framan Alþingi?“ spyr Lilja. Hér verður tilraun gerð til að svara þessari spurningu, a.m.k. að hluta. Hvorug styttan stóð upphaflega á þeim stað þar sem hún stendur nú en örlög þeirra beggja eru samofin sögu fleiri líkneskja sem sett voru upp í Reykjavík á síðari hluta nítjándu aldar og fyrri hluta þeirrar tuttugustu, sem og baráttu íslensku þjóðarinnar fyrir auknu sjálfstæði frá Dönum. Til að lýsa uppröðun líkneskja af lifandi eða látnum einstaklingum í opinberu rými getur verið gagnlegt að hafa hliðsjón af skákborði. Ekki þarf fjörugt ímyndunarafl til að sjá höfuðborgir gömlu evrópsku konungsveldanna fyrir sér sem risavaxin útitöfl þar sem einvaldar, stríðshetjur og dýrlingar hafa um langt skeið staðið í öndvegi, framan við opinberar byggingar og höfuð- kirkjur. í sjálfu sér eru taflmennirnir lítið annað en safn af smálíkneskjum og margar styttur bæjanna minna á stækkaða taflmenn. Þessi samlíking hefur að vísu þann annmarka að það er hægara sagt en gert að færa styttur milli staða en þess eru þó dæmi víða um lönd að róttækar þjóðfélagsbreytingar hafi haft í för með sér breytingar á þessum vettvangi. Samhliða lýðræðisþróun og eflingu þjóðríkisins á nítjándu öld var til að mynda teflt fram í borgum og bæjum Evrópu nýjum flokki minnismerkja, helguðum mönnum sem höfðu ýmist staðið framarlega í þjóðfrelsisbaráttu viðkomandi lands eða unnið einhver sérstök afrek á sviði vísinda og lista.5 Þessi líkneski voru gjarnan fjármögnuð með almennum samskotum enda litið svo á að um væri að ræða fulltrúa þjóðarinnar allrar fremur en ríkisins eða kirkjunnar. Frumkvæðið gat komið frá sveitungum, samherjum eða sporgöngumönnum hins látna en framkvæmdin var oftast í höndum sérstakra minnisvarðanefnda. Elstu heimildir um íslenska nefnd af þessu tagi er að finna í tímaritunum Skírni, Nýjurn félagsritum og Fjölni 1844 þar sem birt er boðsbréf um fjár- söfnun vegna minnisvarða um séra Tómas Sæmundsson (1807-1841), einn af fjórum stofnendum síðastnefnda tímaritsins. Kveikja söfnunarinnar var sú að ekkja Tómasar vildi reisa legstein á leiði hans en í boðsbréfinu voru samskotin réttlætt með eftirfarandi hætti: Það er hvers góðs manns aðal og einkenni, að vera þakklátur við þá, sem gjört hafa vel til hans eða að minnsta kosti viljað honum vel. Svo er það og ekki síður fagurt og viðurkvæmilegt, að fjelög manna láti þakkir í tje við þá, sem til þess hafa unnið. Þó eru aldrei fegri þakkir goldnar, enn þegar heil þjóð, hvort sent hún er stór eða smá, færir af heilum hug þekkar þakklætisfórnir yfir moldum framliðins manns. Á íslandi munu trautt finnast dæmi til, að neinn maður hafi viljað betur fósturlandi sínu, enn sjera Tómas Sæmundsson.6
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.