Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1945, Blaðsíða 27

J. MAGNÚS BJARNASON
5
ekki við í fjölmenni. Enda virtist
hann þar sem út á þekju, nema það
®tti sér stað á heimili hans. En þar
lék hann á als oddi, og þó hann að
vissu leyti drægi sig í hlé, var hann
lífið og sálin í samræðunum, og allri
glaðværð.
Þó Magnús vænti góðs af öllum
mönnum, án hliðsjónar af þjóðerni
þeirra eða hörundslit, báru íslend-
ingar ægishjálm yfir annara þjóða
menn. Það lét nærri að hann skoðaði
íslenskt þjóðerni sem meðfædda
dygð. Væri honum vikið góðu, eða
hefði hann afspurn af kærleiksverki
eða höfðingskap frá hálfu fslendinga,
var viðkvæðið, “þarna kemur fram
íslenska konungshjartað”. Að ís-
lendingar stæðu öðrum framar, var
honum heilög sannfæring. Eg minn-
ist samtals við Guðrúnu, konu hans,
sem var mjög einlæg og opinská. Við
ræddum um eitthvað, sem bar á góma
i íslensku vikublöðunum, og sem
tæplega gat talist íslendingum til
sóma. Og fór eg háðsorðum um, að
þarna kæmi í ljós íslenska konungs-
hjartað. Guðrún hló, en eg sá að
^agnúsi stór-þótti. Var hann þó
vanur að taka góðlátlega gaspri okk-
ar Guðrúnar, um ýmislegt það, sem
ahnenningur skoðar sem heilög vé.
Þessi tröllatrú hans á öllu sem ís-
hnskt er, var svo djúpstæð og hjart-
fólgin, að hún yfirgekk minn skiln-
ing- Þó Magnús óskaði, vonaði og
staðhæfði, að alt sem viðkemur ís-
iendingum, væri fagurt og fullkomið,
var hann vís til að leggja lykkju á
ieið sína, til að sannfærast enn betur
Urn, að hann hefði rétt fyrir sér. Og
eins og að líkindum lætur, varð hann
stundum fyrir vonbrigðum.
hhnu sinni sátum við að kaffi-
drykkju með merkum gesti frá ís-
landi, sem var á ferð hér ve9tra. Eftir
blaðagreinum að dæma, hafði hann
átt í brösum við prófessor einn á fs-
landi. Okkar á milli hafði Magnús
aftekið, að milli þessara ágætu
manna, kæmi nokkur persónuleg ó-
vild til greina — aðeins skoðanamun-
ur; báðir væru þjóðkunnir menning-
arfrömuðir, og þar að auki íslend-
ingar! Að þeim væri í nöp hver við
annan, gat ekki borið sig. En mig
grunaði að Magnús mundi nota tæki-
færið til að komast að því sanna.
Hann bar ritverk prófessorsins í tal,
en gesturinn lagði hvorki ilt né gott
til málanna. Loks segir Magnús, sak-
leysislega: “Eftir ljósmyndum að
dæma, virðist prófessorinn vera stór
og glæsilegur maður.” Þá var engin
bið á svari: “Hann er lítill maður
með stór eyru.” Þó Magnúsi hafi
sjálfsagt fallið svarið miður, mun
gesturinn varla hafa fallið í áliti
hans. Eftir alt saman, var hann merk-
ur íslendingur, sem bar konungs-
hjarta í brjósti.
Lesendur Magnúsar kannast við,
hversu hann leitaðist við að víð-
frægja íslendinga með sögum sín-
um; þó er óvíst að mesta verk hans,
sem gengur í þá átt, komi nokkurn
tíma fyrir almennings sjónir. En það
var hvorki meira né minna en sönnun
fyrir íslensku þjóðerni enska skálds-
ins Ben Jonson(ar). Að þessu við-
fangsefni vann hann svo árum skifti.
En þættist hann viss í sinni sök, mun
hann ekki hafa gert sig ánægðan með
þau rök, sem honum vanst að safna.
Enda lítil von um að slík rannsókn
tækist í afskektu sveitaþorpi.
Það mun varla of sagt, að Magnús
var orþódox, í trú sinni á mennina,