Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1945, Page 98

76
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
glögg. Hugboð alkemistans eru að
rætast í viðleitni vísindanna. — Þá
er safnið auðugt af hinum fágætustu
bókum er hafa að geyma vísindalega
uppdrætti og myndir. Sérstaklega
snertir það tréskurðarmyndir frá
fimtándu til seytjándu aldar. Er þar
um kostbæran fjársjóð að ræða. Sama
gildir um merkustu rit fuglafræðinn-
ar með myndum. Hliðarlegg þessara
fræða er að finna í nálægt þrjátíu
bindum er fjalla um list þá er birtist í
skjaldarmerkjum, sérstaklega þeim er
sækja fyrirmyndir í ríki náttúrunn-
ar. — Auk þessa er þar að finna hyrn-
ingarsteina sígildra bókmenta á sviði
fagurfræði og heimspeki. Viska og
innsæi hins liðna er í glöggu uppá-
haldi til að þræða leið þekkingar og
skilnings til áframhalds.
Safnið er í sjálfu sér fádæma verð-
mætt, en hefir líka ákvarðandi gildi í
því að lýsa þeim er safnaði. Bækurnar
söfnuðust að honum til að svara þrá
og hugarstefnu. Þó yfir 25,000 bindi
séu í safninu, var Hjörtur þeim ná-
kunnugur. Einungis sá er komist
hafði yfir mikil efni gat haft ráð á
því að verja svo miklu til bókakaupa,
en fyrir honum var það smekkur og
þörf sem réði framyfir kaupgetu.
Hann las af áfergju og eftirtekt með
sjaldgæfri þrautseigju. — Stálminni
hans kom sér vel í því að hafa reiðu á
safninu og efni þess. Hið sama inn-
sæi og lýsti honum á sviði hinna
gagnrænu vísinda, kom einnig til
greina í vali ogmati á bókum. Auðugt
eins og safn hans er, hefir það að
sjálfsögðu sín takmörk, en það er alls
ekki borg um hleypidóma eigandans.
Það speglar lífsskoðun hans á marg-
an hátt, trú hans á lífinu og gildi þess
og virðingu hans fyrir mannlegri
viðleitni. Það er sjaldgæft að vera
sjálfmentaður stórhöldur í iðnaði, en
hafa um leið slíkan unað af bókum og
slíkan skilning á samhengi lífsins.
Það ber því vitni að fjársöfnun ein
hefir ekki vakað fyrir. Önnur verð-
mæti eru tekin til greina. Hann gerði
sér líka ant um verkamenn sína. Þessi
ummæli eru eftir honum höfð: “Við
greiðum hæstu verkalaun sem rekst-
urinn þolir og reynum að umgangast
svo hver annan að ánægja megi
fylgja.” Mannúð, skilningur á þörf-
um annara og kyrlát samúð með öðr-
um einkendu þennan hógværa fræði-
og vísindamann. Hann taldi sig ekki
trúmann, en oft fór hann með þetta
erindi úr “Scholemaster” eftir Roger
Ascham (1570) — bók sem hann átti
og mat. Það eru ummæli um látinn
vin.
“His life he ledde, Christ’s lore to
learne,
With will to work the same;
He raede to knowe, and knew to live
And lived to praise his name.”
Fáorður eins og hann var um slík
efni, talaði það eflaust til hans að
læra til að lifa.
Óhlutdrægt mat á þessum einstaka
manni er að finna í ummælum ame-
rísks kennara og vísindamanns, sem
kyntist honum um all-langt skeið-
Það er dr. Henry Crew, doktor 1
heimspeki og lengi kennari í eðlis-
fræði. Hann hefir nú látið af starfi-
Honum farast þannig orð og ummaeb
hans eru birt með hans samþykki (’
lausri þýðingu) :
“Eg get einungis sagt að í viðkynn-