Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 11

9
um rannsóknum til samanburðar og „manntali“
því, sem hér var framkvæmt, og nokkrum niður-
stöðum þess.
Aðferðum þeim, sem beitt hefur verið til að afla
upplýsinga um tíðni geðsjúkdóma og fjölda sjúkl-
inga, má aðallega skipta í þrennt.
1) Aðferð svipuð þeirri, sem Helgi Tómasson (2)
notaði, en eingöngu byggir á fyrstu innlagningu á
spítala. Ef ekki er skortur sjúkrarúma fæst þannig
glögg hugmynd um þá, sem verða mest veikir. En
alltaf eru margir, sem ekki þurfa eða vilja fara á
spítala, svo að heildarlíkurnar til að veikjast hljóta
alltaf að vera verulega meiri en líkur þess að leggj-
ast á sjúkrahús (5, 6).
2) Aðferð, þar sem tekið er óvalið úrtak ein-
hverrar þjóðar, t.d. allir sem eru fæddir á ákveðnu
árabili á ákveðnu svæði og þeirra æviferli síðan
fylgt. Eða teknar eru ættir einhverra manna og allir
leitaðir uppi í þeim (3, 7, 8).
3) „Manntalsaðferðin“, svipuð þeirri, sem hér
hefur verið notuð nú, þ.e. talning á öllum geð-
veikum í ákveðnum íbúafjölda á ákveðnum degi
eða yfir ákveðið tímabil (8, 9, 10).
Island ætti að vera tilvalið til slíkra rannsókna,
með hvaða aðferð sem væri, ekki aðeins á geð- og
taugasjúkdómum, heldur á hvaða öðrum sjúkdóm-
um eða sjúkdómaflokkum sem vera skal. Hér býr
fátt fólk á vel afmörkuðu svæði við mjög lík skil-
yrði. Hér er hægt að finna tíðni sjúkdóma hjá heilli
þjóð án þess að framkvæma úrtak eins og gera þarf
við slíkar rannsóknir meðal stærri þjóða.
Þær erlendar rannsóknir, sem hér verður minnst
á, eru sambærilegar við talningu þá, sem hér hefur
farið fram að nokkru leyti, en ekki fyllilega vegna
mismunandi aðferða til að afla þeirra upplýsinga,
sem rannsóknirnar byggja á.
Brugger (8) framkvæmdi í Thúringen talningu á
öllum geðveikum, sem hann gat aflað upplýsinga
um frá læknum, sjúkrahúsum, prestum, lögreglu og
fleirum, meðal 37.561 íbúa og fann 0,62% með
geðsjúkdóma (alcoholismus, psychopathia og
neurosis ekki meðtalið).
Strömgren (9) fann 1.4.1935 meðal 45.930
íbúa á Bornholm 1,14% íbúa sem voru eða höfðu
verið geðveikir einhvern tíma, en talningadaginn
voru 0,71% íbúanna geðveikir (alcoholismus og
neurosis ekki meðtalið). Samtals voru 525 manns,
sem voru eða höfðu verið geðveikir, 141 á spítala,
184 utan spítala og 200, sem ekki voru veikir taln-
ingardaginn. Því get ég þessara talna hér, að
Strömgren (9) telur þær dæmigerðar fyrir alla
Danmörku og að þær svara mjög vel til fjölda
geðveikra utan spítala í því 31 héraði utan
Reykjavíkur, sem upplýsingar bárust úr.
Pá eru tvær talningar frá Finnlandi (10), önnur
framkvæmd á árunum 1935-1936 á vegum finnska
félagsmálaráðuneytisins. Náði hún til ca. 12%
landsmanna eða 418.472. Var fyrst aflað upplýs-
inga frá spítölum, læknum, hælum og embættis-
mönnum um alla geðveika og fávita, sem þessir
aðilar vissu um. Síðan voru sendir geðveikralæknar
til að rannsaka alla, sem taldir voru geðveikir eða
fávitar yfir 7 ára. Fundust alls 3.026 geðveikir
(meðtalin epilepsia, alcoholismus og psychopathia)
og 1.852 fávitar (idiotica og imbecilitas).
Síðari talningin var á vegum finnsku alþýðu-
trygginganna (10). Eru þar allir 18 ára og eldri
tryggðir gegn varanlegri örorku og elli. Þó voru í
byrjun allir öryrkjar á aldrinum 18-54 ára og þeir,
sem voru meira en 55 ára utan trygginganna. Þessir
öryrkjar áttu að tilkynna örorku sína. Fjöldi þeirra
var 55.442 1. júlí 1940, þar af 12.606 geðveikir,
2.405 flogaveikir og 8.547 fávitar. Var því meðal-
fjöldi geðveikra á aldrinum 18-54 ára (incl.
epilepsia, excl. alcoholismus, psychopathia og vef-
rænir heilasjúkdómar) 7,86%c og fávita 4,43%c.
Loks er að geta þriggja rannsókna, sem gerðar
hafa verið til að reikna út líkur einstaklinganna til
að veikjast. Fremming (3) telur líkumar til að
verða geðveikur í Danmörku fyrir 55 ára aldur
vera 4,13% ± 0,13%. Neuroses, alcoholismus
og psychopathia ekki talin með. Samtals fann hann
að 13,7% afþeim4130mönnum,semfæddirvoruá
Bornholm á árunum 1883-1887 og náð höfðu 10
ára aldri, voru eða höfðu verið haldnir einhverjum
geð- eða taugasjúkdómi (þar á meðal fávitar).
Ödegaard (6), sem byggir á fyrstu innlagningu í
norska geðveikraspítala á árunum 1925-1936
telur líkurnar í Noregi til að verða svo geðveikur
þar, að sjúklingurinn þurfi að leggjast á sjúkrahús,
vera 3,75%. Hann umreiknar tölur Slaters (5) frá
Englandi 1932, sem byggðar vom á sams konar
athugunum, og fær líkumar þar 3,22%.
Tilgangurinn með athugun þeirri, sem hér
verður stuttlega gerð grein fyrir, var fýrst og fremst
að reyna að komast eftir, hve margir væru geð-
veikir hér á landi og hve mörg sjúkrarúm vantaði
fyrir slíka sjúklinga.
AÐFERÐ OG GAGNASÖFNUN
Öllum læknum á landinu voru send fyrirspurn-
areyðublöð og óskað eftir upplýsingum um, hve
marga sjúklinga með geð- og taugasjúkdóma þeir
hefðu til meðferðar þ. 15. marz 1953. Yfirleitt
brugðust læknar mjög vel við málaleitan þessari og