Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 19

17
í staöinn fyrir að margfalda meðallíkurnar til
að veikjast ekki á einu ári svo oft með sjálfum sér,
sem árafjöldinn segir til um (1- (1-p)55). Munurinn
sem fæst á útkomunni með þessum tveim aðferð-
um, er svo lítill, að ekki er ástæða til að nota fyrri
aðferðina. Samkvæmt þessum útreikningum eru
líkurnar fyrir því að 15 ára maður þurfi að vitja
læknis vegna geð- eða taugasjúkdóma áður en
hann verður sjötugur 40 ±2.6%. Ég hef einnig
reiknað út líkur manna, sem náð hafa ákveðnum
aldri, með 5 ára millibili upp í 65 ára aldur til að
veikjast fyrir sjötugt, ef þeir lifa. Má sjá þær af 8.
mynd. Við þá útreikninga hef ég notað fyrri for-
múluna, sem sýnd er hér að framan. Áður var
fundið af Helga Tómassyni (2), að líkur 15 ára
manns til að veikjast fyrir sjötugt væru 37%. Það er
því allgott samræmi milli niðurstaða þessara út-
reikninga núna og þeirra, sem áður hafa verið
gerðir hér á landi. Ef reiknað er á sama hátt má
gera ráð fyrir að árlega veikist hér 104 af psychosis
manio-depressiva og mundi það gefa sjúkdóms-
iíkurnar 6,1 ± 1,1% eða þær sömu og áður voru
fundnar fyrir 15 ára mann til að veikjast fyrir
sjötugt (12).
UMRÆÐA
Líkurnar fyrir því að veikjast af geð- eða tauga-
sjúkdómi hér á Islandi virðast vera nokkum veginn
eins við þessar tvær rannsóknir. Þær eru hins vegar
miklu meiri hér en annars staðar hefur verið
fundið, allt að 10-12 sinnum meiri en þar sem
eingöngu hefur verið miðað við þá, sem lagst hafa á
sjúkrahús. Líkurnar hér eru þó ekki nema þrisvar
sinnum meiri en heildarfjöldi þeirra, sem Fremm-
ing (3) fann að hefðu verið veikir á Bomholm.
Nokkum mun getur það og gert að líkurnar hér eru
reiknaðar fyrir annað aldursskeið. Fremming sem
telur alla sem veikst hafa, fær líkurnar til að
veikjast af psychoses (neuroses, psychopathia,
alcoholismus og oligophrenia ekki meðtalin) fyrir
55 ára aldur 4,13%. Ef reiknað væri hér á sama
hátt, væru líkurnar um 13% eðaum þrisvarsinnum
hærri hér en í Danmörku. Mjög sennilegt er að við
katamnestiskar rannsóknir eins og Fremmings sé
allmikið af léttari tilfellum, sem ekki finnast jafn
auðveldlega og við rannsóknir þær, sem hér hafa
verið gerðar.
Sá fjöldi geð- og taugasjúklinga sem fram kemur
í þessari talningu er sennilega heldur minni en
raunverulegur fjöldi þessara sjúklinga er í landinu.
Talning sem þessi getur aldrei verið fullkomin, þótt
ekki sé af öðru en að sjálfan talningardaginn er
eitthvað af sjúklingum, sem ekki eru hjá neinum
lækni. Ekki er ástæða til að ætla að hér hafi talist
verr fram en vera mundi um aðra sjúkdóma.
Mestur hluti sjúklinganna er hjá sérfræðingum, en
þeir sendu allir upplýsingar um sína sjúklinga. Frá
öðrum læknum hafa skýrslur heimst margfalt betur
en gerist, t.d. um farsóttarskýrslur, sem sjá má af
því að upplýsingar vantar aðeins frá 6 læknum í
Reykjavík.
Vitað er að fávitar eru miklu fleiri en hér koma
fram, þ.e.a.s. flestir þeirra eru líklega ekki undir
læknishendi. í heilbrigðisskýrslum 1950 (1) eru
fávitar taldir 331 á öllu landinu, eða 2,3 %c af
heildaríbúafjöldanum. Á því ári var reynt að hafa
upp á öllum fávitum í Reykjavík og höfð um það
samvinna við ýmsa aðila. Ekki tókst að finna nema
85 fávita eða 1,5 %c íbúanna í Reykjavík. Þetta eru
mun lægri tölur en annars staðar er talið. Kaila (10)
telur, að í Finnlandi sé fávitafjöldinn (idiotia og
imbecilitas) 4,3 %c, Fremming telur 1-2% íbúanna
í Danmörku vera fávita (með greindarvísitölu
undir 75). í Englandi telur Tredgold (13) að
minnst 1% íbúanna séu fávitar. Það væri því mjög
æskilegt, ef hægt væri að fá nánari vitneskju um
fjölda fávita hér á landi.
Einnig er líklegt að flogaveikir séu fleiri en virð-
ast eftir þessari talningu. Er annað hvort, að þeir
eru ekki til meðferðar hjá neinum lækni eða hjá
almennum læknum, sem ekki hafa hirt um að telja
þá fram sem sína sjúklinga. Oft eru það sérfræð-
ingar, sem hafa greint sjúkdóminn og sett sjúkl-
ingana í ákveðna meðferð, sem almennir læknar
halda síðan áfram. Þeim síðarnefndu finnast þetta
ekki vera „sínir" sjúklingar, því að greiningin og
meðferðin er frá öðrum lækni (sérfr.), sem telur þá
ekki heldur „sína" sjúklinga, þar eð hann er hættur
að sjá þá.
Loks er mjög líklegt, að eitthvað vanti af sjúkl-
ingum utan af landi, einkum vægari tilfellum, sem
ekki þurfa sérfræðingshjálpar við og leita kannski
alls ekki til læknis. Hugsanlegt er, að geðsjúklingar
í dreifbýlinu þurfi síður að Ieita læknis en þeir, sem
búa í bæjum, m.a. vegna minni árekstrarhættu við
aðra meðborgara. Einnig er aðstaða þeirra til að
Ieita læknis miklu erfiðari, svo að ekki er verið að
hlaupa til læknis með minni háttar kvartanir. Þá er
það og almenn reynsla að fleiri eru vistaðir í sjúkra-
húsum og elliheimilum vegna elliglapa í borgum en
sveitum. Af þessu mætti ætla, að talningin á Reyk-
víkingum gæfi réttari hugmynd um hlutfallsfjölda
sjúklinga. Af Reykvíkingum eru 14,8 %c með geð-
og taugasjúkdóma. Sé neuroses, alcoholismus,
fávitum og vefrænum taugasjúkdómum sleppt eins